5.2. Δείκτες

Την ΠΠ 2021-2027 η ανάγκη απλούστευσης των διαδικασιών παράλληλα με την ανάγκη αύξησης της αποτελεσματικότητας των Προγραμμάτων, οδήγησε την Επιτροπή μεταξύ άλλων σε μία προσπάθεια εναρμόνισης των εννοιών των ειδών των δεικτών και στον καθορισμό κοινώς εφαρμοστέων δεικτών σε όλα τα Ταμεία του ΚΚΔ. Στόχος της Ε.Ε είναι να υπάρξει καλύτερη πληροφορία σε σχέση με τις επιδόσεις των Προγραμμάτων και να δοθεί έμφαση στην ικανότητα μέτρησης και την αξιοπιστία των δεικτών που μπορούν να συγκεντρώνονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλει και η δημιουργία από την ΕΕ κοινού προτύπου Δελτίου Ταυτότητας Δείκτη (ΔΤΔ) για τους δείκτες του ΕΤΠΑ, του ΤΣ, του ΕΚΤ+ και του ΤΔΜ. Τα ΔΤΔ των κοινών δεικτών εκροών και αποτελεσμάτων διαμορφώθηκαν από την Επιτροπή σε συνεργασία με τα Κράτη Μέλη και προσδιορίστηκαν τα χαρακτηριστικά των δεικτών συμπεριλαμβανομένου του τρόπου μέτρησής τους. Τα Κράτη Μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να εξειδικεύσουν περαιτέρω τον ορισμό και τη μεθοδολογία μέτρησης κάθε δείκτη, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο και σύμφωνα με την Εθνική νομοθεσία. Τα ΔΤΔ θα σταλούν στις ΔΑ σε εύλογο χρόνο, μετά την οριστικοποίηση των δεικτών που θα περιλαμβάνονται στα σχετικά παραρτήματα των ειδικών για τα Ταμεία Κανονισμών.

Τα σχέδια των Κανονισμών για την ΠΠ 2021-2027 εξακολουθούν να προσεγγίζουν το θέμα του σχεδιασμού των Προγραμμάτων και της επιλογής των δεικτών στο πλαίσιο μίας σαφώς διαμορφωμένης λογικής της παρέμβασης. Η αναμενόμενη αλλαγή εξακολουθεί να αποτυπώνεται στο αποτέλεσμα, ενώ η εκροή αποτυπώνει τα όσα επιτυγχάνονται (αγαθά ή υπηρεσίες που ευθέως παράγονται) με τους πόρους που χορηγήθηκαν.

Η βασική διαφοροποίηση σε σχέση με την ΠΠ 2014-2020 στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και ΤΣ, αποτελεί η αλλαγή στην έννοια του αποτελέσματος. Το αποτέλεσμα την ΠΠ 2021-2027 συνδέεται άμεσα με τις υλοποιούμενες παρεμβάσεις, η συλλογή των στοιχείων θα γίνεται πλέον από τις δράσεις και τα έργα που υλοποιούνται και η πηγή των δεδομένων για τους δείκτες αποτελεσμάτων είναι το σύστημα παρακολούθησης των Προγραμμάτων.

Στο πλαίσιο αυτό, το άρθρο 2 του ΚΚΔ ορίζει τους δείκτες εκροής και αποτελέσματος ως εξής:
• Δείκτης εκροών (output indicator): δείκτης που μετράει τα απτά αποτελέσματα (deliverables) της παρέμβασης.
• Δείκτης αποτελέσματος (result indicator): δείκτης που μετράει την επίδραση των υλοποιούμενων παρεμβάσεων, με ειδική αναφορά στους άμεσους αποδέκτες, τον στοχευόμενο πληθυσμό ή τους χρήστες της υποδομής.

Πέραν, της βασικής αυτής αλλαγής και στο πλαίσιο της προσπάθειας ευρύτερης κάλυψης των δεικτών σε επίπεδο πολιτικής, η Επιτροπή την ΠΠ 2021-2027 διευρύνει τη λίστα των κοινών δεικτών και υιοθετεί κοινούς δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων για το ΕΤΠΑ, το ΤΣ και το ΤΔΜ. Το ΕΤΘΑ εξακολουθεί να περιλαμβάνει κοινούς δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων. Οι κοινοί δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων πρέπει να χρησιμοποιούνται σε κάθε Πρόγραμμα και για όλα τα Ταμεία του ΚΚΔ. Στις περιπτώσεις όπου υλοποιούνται δράσεις για τις οποίες δεν υπάρχουν κατάλληλοι κοινοί δείκτες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ειδικοί δείκτες προγράμματος (εκροών και αποτελεσμάτων).

Το ΕΚΤ+ περιλαμβάνει τους κοινούς δείκτες του πρώην ΕΚΤ (23 αντί για 32) για τους ειδικούς στόχους i-x και του ΤΕΒΑ για τον ειδικό στόχο xi στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης. Για την ΠΑΝ δεν περιλαμβάνονται επιπλέον δείκτες.

Ανεξαρτήτως αν πρόκειται για κοινούς ή ειδικούς δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων, το σημείο αναφοράς και την ΠΠ 2021-2027 αποτελεί η απαίτηση οι δείκτες που επιλέγονται να είναι κατάλληλοι με βάση τη λογική παρέμβασης του εκάστοτε Προγράμματος.

Στην ΠΠ 2014-2020, το Ενιαίο Σύστημα Παρακολούθησης Δεικτών (ΕΣΠΔ) αποτέλεσε το κείμενο αναφοράς για τα θέματα των δεικτών εκροών και αποτελέσματος καθώς και για την κάλυψη των απαιτήσεων της γενικής εκ των προτέρων αιρεσιμότητας 7 «Στατιστικά συστήματα και δείκτες αποτελεσμάτων». Στην ΠΠ 2021-2027 δεν έχει περιληφθεί στους αναγκαίους όρους αντίστοιχος όρος. Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 63 παράγραφος 4 του σχεδίου του ΚΚΔ, η ποιότητα, η ακρίβεια και η αξιοπιστία του συστήματος παρακολούθησης και των δεδομένων σχετικά με τους δείκτες, αποτελεί και την ΠΠ 2021-2027 μια σημαντική ευθύνη του Κράτους Μέλους.

Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΣΠΔ θα συνεχίσει να αποτελεί βασικό εργαλείο στο πλαίσιο της παρακολούθησης δεικτών των Προγραμμάτων, καθώς και της ανταλλαγής δεδομένων των δεικτών και την ΠΠ 2021-2027. Οι προβλέψεις του ΕΣΠΔ 2021-2027 για την αξιόπιστη και ασφαλή σε όρους ποιότητας παρακολούθηση των δεικτών, θα έχουν εφαρμογή σε όλα τα Προγράμματα που θα συγχρηματοδοτηθούν από το ΕΤΠΑ, το ΤΣ, το ΕΚΤ+, το ΤΔΜ και το ΕΤΘΑ.

Η χρήση ειδικών δεικτών στο πλαίσιο της κατάρτισης των Προγραμμάτων 2021-2027 θα πρέπει να είναι στοχευμένη και όσο το δυνατόν περιορισμένη και επομένως είναι απαραίτητο να υπάρχει συστηματική συνεργασία των φορέων σχεδιασμού και κατάρτισης των Προγραμμάτων με τις συντονιστικές αρμόδιες υπηρεσίες (ΕΥΣΣΑ και ΕΥΣΕΚΤ) και να συνεχιστεί η διαδικασία HELPDESK για τους νέους δείκτες (ειδικοί δείκτες) που θα χρησιμοποιηθούν στα Προγράμματα.

Ειδικότερα για τους δείκτες του ΕΤΠΑ/ΤΣ, του ΕΚΤ+, του ΤΔΜ και του ΕΤΘΑ ισχύουν τα ακόλουθα:

❖ Δείκτες ΕΤΠΑ και Ταμείου Συνοχής

Στο άρθρο 7 του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ αναφέρεται ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται οι κοινοί δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων, όπως προσδιορίζονται και ορίζονται στο Παράρτημα Ι του Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ, και να χρησιμοποιούνται ειδικοί δείκτες όπου απαιτείται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 12 (παράγραφος 1), στο άρθρο 17 (παράγραφος 3, στοιχείο δ, σημείο ii) και στο άρθρο 37 (παράγραφος 2 στοιχείο β) του σχεδίου του ΚΚΔ.
Το Παράρτημα Ι του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ (Παράρτημα VI της Εγκυκλίου) περιλαμβάνει τους προτεινόμενους από την Επιτροπή κοινούς δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων, τους οποίους μπορούν να επιλέξουν οι Διαχειριστικές Αρχές για τις δράσεις του ΕΤΠΑ και του ΤΣ που θα ενταχθούν στα Προγράμματα. Οι δείκτες του Παραρτήματος Ι έχουν ομαδοποιηθεί ανά Στόχο Πολιτικής. Ωστόσο, η ομαδοποίηση αυτή είναι ενδεικτική. Η Επιτροπή έχει επισημάνει με αστερίσκο (*) στο Παράρτημα του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ τους δείκτες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλους στόχους πολιτικής.
Για πρώτη φορά την ΠΠ 2021-2027 η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις των Προγραμμάτων (άρθρο 7 σχεδίου Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ). Οι πληροφορίες θα υποβληθούν σύμφωνα με το Παράρτημα I του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ. Το Παράρτημα ΙΙ του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ (Παράρτημα VII της Εγκυκλίου) περιλαμβάνει δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων που έχουν οριστεί από την Επιτροπή για τη μέτρηση της επίδοσης. Οι δείκτες αυτοί θα υπολογίζονται από την Επιτροπή και τα στοιχεία θα μεταβιβάζονται συγκεντρωτικά με βάση τις τιμές των κοινών δεικτών εκροών και αποτελεσμάτων. Η Επιτροπή δύναται να θεσπίσει κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις, σύμφωνα με το άρθρο 13, για την τροποποίηση του Παραρτήματος ΙΙ, προκειμένου να προβεί στις απαραίτητες προσαρμογές στην παρεχόμενη πληροφορία ως προς τις προαναφερθείσες επιδόσεις (άρθρο 7 παράγραφος 4 σχεδίου Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ).

❖ Δείκτες ΤΔΜ

Στο άρθρο 8 του σχεδίου του Κανονισμού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) ορίζεται ότι θα πρέπει να καθοριστούν κοινοί δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων, σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙΙ του σχεδίου του Καν. ΤΔΜ, και όπου είναι δεόντως αιτιολογημένο στα εδαφικά σχέδια (territorial just transition plan) ειδικοί δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 12 (παράγραφος 1), στο άρθρο 17 (παράγραφος 3 στοιχείο δ σημείο ii) και στο άρθρο 37 (παράγραφος 2 στοιχείο β) του ΚΚΔ.
Οι δείκτες ΤΔΜ χωρίζονται σε δύο κατηγορίες (Παράρτημα IX της Εγκυκλίου). Η πρώτη κατηγορία δεικτών αποτελεί κατά κύριο λόγο υποσύνολο των κοινών δεικτών εκροών και αποτελέσματος των Ταμείων ΕΤΠΑ και ΤΣ. Ωστόσο, έχουν προστεθεί και μερικοί επιπλέον δείκτες που αφορούν μόνο το ΤΔΜ. Η δεύτερη κατηγορία είναι δείκτες συμμετεχόντων και αποτελούν κατά κύριο λόγο υποσύνολο των κοινών δεικτών εκροών και αποτελέσματος του ΕΚΤ+.
Όλοι οι δείκτες εκροών και αποτελέσματος που σχετίζονται με συμμετέχοντες πρέπει να χρησιμοποιούνται. Όλα τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να κατανέμονται ανά φύλο (άρρεν/ θήλυ – μη δυαδικό). Σε περιπτώσεις όπου τα αποτελέσματα δεν είναι εφικτά, δεν είναι απαραίτητη η συλλογή και αποστολή δεδομένων για αυτούς τους δείκτες. Όταν γίνεται συλλογή δεδομένων από μητρώα, τα Κράτη Μέλη δεν χρειάζεται να εναρμονιστούν με κοινώς συμφωνημένους ορισμούς και μπορούν να χρησιμοποιήσουν εθνικούς ορισμούς.

❖ Δείκτες ΕΚΤ+

Στο άρθρο 2 του σχεδίου του Καν. ΕΚΤ+ περιλαμβάνονται οι ορισμοί των κοινών δεικτών άμεσων και μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων, οι οποίοι είναι ίδιοι με τους αντίστοιχους της ΠΠ 2014-2020.
Στο άρθρο 15 του σχεδίου του Καν. ΕΚΤ+ αναφέρεται για τη γενική στήριξη του ΕΚΤ+ στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, η χρήση των κοινών δεικτών εκροών, άμεσων και μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων, όπως αυτοί περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του σχεδίου του Καν ΕΚΤ+ (Παράρτημα VIII της Εγκυκλίου, Μέρος Α), καθώς και η χρήση των ειδικών ανά Πρόγραμμα δεικτών, όπου απαιτείται. Αντίστοιχα στο άρθρο 21 του σχεδίου του Καν ΕΚΤ+ αναφέρεται για τη στήριξη του ΕΚΤ+ στο πλαίσιο αντιμετώπισης της υλικής στέρησης η χρήση των κοινών δεικτών εκροών και άμεσων αποτελεσμάτων, όπως αυτοί περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ του σχεδίου του Καν ΕΚΤ+ (Παράρτημα VIII της Εγκυκλίου, Μέρος Β), καθώς και η χρήση των ειδικών ανά Πρόγραμμα δεικτών, όπου απαιτείται.
Οι κοινοί δείκτες εκροών μετρούν συμμετέχοντες ή φορείς, ειδικοί στόχοι i-x, ενώ ο ειδικός στόχος xi μετρά τρόφιμα και αγαθά που διανέμονται. Οι κοινοί δείκτες άμεσων αποτελεσμάτων μετρούν συμμετέχοντες (ειδικοί στόχοι i-x), ενώ ο ειδικός στόχος xi μετρά τους τελικούς αποδέκτες. Οι κοινοί δείκτες μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων μετρούν συμμετέχοντες (ειδικοί στόχοι i-x).
Κάθε Πρόγραμμα θέτει σωρευτικά, ποσοτικοποιημένα ορόσημα και τιμές-στόχου για τους δείκτες εκροών, και τιμές-στόχου για τους δείκτες αποτελεσμάτων στο πλαίσιο κάθε ειδικού στόχου, εκτός από τον ειδικό στόχο xi.
Σχετικό παράδειγμα παρατίθεται στο Παράρτημα III της Εγκυκλίου.

❖ Δείκτες ΕΤΘΑ

Στο Παράρτημα I του σχεδίου του Καν. ΕΤΘΑ παρατίθενται δείκτες για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο του ΕΤΘΑ προς την επίτευξη των προτεραιοτήτων του Ταμείου.

Το σχέδιο του Καν. ΕΤΘΑ προβλέπει κοινούς δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων.

Το σχέδιο του Κανονισμού περιλαμβάνει επίσης βασικούς δείκτες επιδόσεων (core performance indicators) για τους οποίους η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει έκθεση, η οποία θα αναφέρεται στη συμβολή του ΕΤΘΑ σε μακροοικονομικό επίπεδο, χρησιμοποιώντας τους δείκτες του Παραρτήματος Ι (άρθρο 37 σχεδίου του Καν. ΕΤΘΑ).

Οι βασικοί δείκτες επιδόσεων θα τροφοδοτηθούν από τους κοινούς δείκτες αποτελεσμάτων, οι οποίοι θα καθοριστούν σε επίπεδο Προγράμματος για τη «σύλληψη» της παρέμβασης του ΕΤΘΑ στα Κράτη Μέλη, όπως και κατά την περίοδο 2021-2020, καθώς και από την Infosys. Η Infosys καταγράφει συγκεκριμένες πληροφορίες σε επίπεδο πράξης που θα τροφοδοτήσουν τις τιμές των δεικτών. Τα δεδομένα αυτά είναι τα ελάχιστα ποσοτικά που απαιτούνται για την αποτελεσματική παρακολούθηση της υλοποίησης του Προγράμματος. Επίσης, στην Infosys μπορούν να περιλαμβάνονται και άλλοι δείκτες εκτός του Προγράμματος, αρκεί να προέρχονται από τους κοινούς δείκτες.

Για την κάλυψη των απαιτήσεων παρακολούθησης της προόδου υλοποίησης των Προγραμμάτων, σύμφωνα με το σχέδιο του ΚΚΔ (άρθρο 37), το Κράτος Μέλος ή η Διαχειριστική Αρχή διαβιβάζει ηλεκτρονικά στην ΕΕ αθροιστικά δεδομένα επίδοσης για κάθε Πρόγραμμα των Ταμείων ΕΤΠΑ, ΤΣ, ΕΚΤ+, ΤΔΜ και ΕΤΘΑ που αφορούν την επίτευξη των δεικτών εκροών και αποτελεσμάτων, σύμφωνα με το πρότυπο που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα VII του Σχεδίου του ΚΚΔ. Η πρώτη διαβίβαση των δεδομένων θα πρέπει να γίνει έως τις 31 Ιανουαρίου 2022 και η τελευταία έως τις 31 Ιανουαρίου 2030 (υπό διαπραγμάτευση).

5.3. Πλαίσιο επίδοσης

Σύμφωνα με το σχέδιο του ΚΚΔ (άρθρο 12), κάθε Κράτος Μέλος καθιερώνει για κάθε Πρόγραμμα ένα Πλαίσιο Επίδοσης (Π.Ε.) που επιτρέπει την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την αξιολόγηση της απόδοσης του, καθ’ όλη τη διάρκεια που αυτό υλοποιείται, συμβάλλοντας παράλληλα στη μέτρηση της συνολικής επίδοσης των Ταμείων. Το Π.Ε. αποτελείται από τους δείκτες εκροών και τους δείκτες αποτελεσμάτων που συνδέονται με τους ειδικούς στόχους που έχουν τεθεί. Σε αντίθεση με την ΠΠ 2014-2020, την ΠΠ 2021-2027 όλοι οι δείκτες ενός Προγράμματος περιλαμβάνονται στο Πλαίσιο Επίδοσης. Η νέα αντίληψη της ΕΕ για την επιλογή αυτή βασίζεται στην εκτίμηση ότι έτσι το Π.Ε. δεν περιορίζεται σε ένα υποσύνολο δεικτών, αποφεύγοντας έτσι την πολυπλοκότητα, ενώ παράλληλα παρέχεται μια πληρέστερη εικόνα της προόδου προς την κατεύθυνση της επίτευξης των ειδικών στόχων του κάθε Προγράμματος.

Το άρθρο 12 του σχεδίου του ΚΚΔ αναφέρει ότι σε κάθε Πρόγραμμα ορίζονται ορόσημα και στόχοι για κάθε ειδικό στόχο. Στο πλαίσιο αυτό για κάθε ειδικό στόχο απαιτείται η προετοιμασία του σχετικού Π.Ε. Ανάλογη προετοιμασία γίνεται και σε επίπεδο κατηγορίας Περιφέρειας, εφόσον απαιτείται. Η απαίτηση αυτή δεν περιλαμβάνει την Τεχνική Βοήθεια και τον ειδικό στόχο που αντιμετωπίζει την υλική στέρηση που ορίζεται στο άρθρο 4(1)(xi) του σχεδίου του Καν. ΕΚΤ+.

Για τους δείκτες του Π.Ε. κάθε Προγράμματος τίθενται:
• ορόσημα που πρέπει να επιτευχθούν έως το τέλος του 2024 και αφορούν μόνο δείκτες εκροών,
• στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν έως το τέλος του 2029 και αφορούν δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων.

Σημειώνεται, ότι η επίτευξη των οροσήμων δεν συνδέεται με προκαθορισμένα ποσοστά επιτυχίας και με την κατανομή αποθεματικού επίδοσης, όπως στην ΠΠ 2014-2020. Το σχέδιο του ΚΚΔ δεν ορίζει ένα εύρος για «προβληματική επίτευξη» δεικτών εκροών. Τα Κράτη Μέλη είναι ελεύθερα να καθορίσουν κατώτατα όρια κάνοντας σχετικές ποιοτικές εκτιμήσεις.

Επίσης, η επίτευξη ή αποτυχία των οροσήμων και των στόχων δεν συνδέεται με προκαθορισμένα ποσοστά και πιθανή αναστολή πληρωμών ή δημοσιονομική διόρθωση. Στην ΠΠ 2021-2027 δεν υφίστανται τα βασικά στάδια υλοποίησης και οι οικονομικοί δείκτες.

Όσον αφορά στη στοχοθέτηση των δεικτών του Π.Ε. κάθε Προγράμματος, και ανά ειδικό στόχο όπου ορίζονται οι δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων, ισχύουν τα οριζόμενα στον Πίνακας 2. Για το 2029, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η συνολική χρηματοδότηση των 7 ετών της ΠΠ 2021-2027.

Πίνακας 2: Στοχοθέτηση δεικτών Πλαισίου Επίδοσης

* Άρθρο 7 σχεδίου Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ, άρθρο 15 σχεδίου Καν. ΕΚΤ+ και άρθρο 8 σχεδίου Καν. ΤΔΜ
** Σωρευτικές τιμές (άρθρο 7 σχεδίου Καν. ΕΤΠΑ/ΤΣ, άρθρο 15 σχεδίου Καν. ΕΚΤ+ και άρθρο 8 σχεδίου Καν. ΤΔΜ)

5.3.1. Μεθοδολογικό έγγραφο για το Πλαίσιο Επίδοσης του Προγράμματος

Στο άρθρο 13 του σχεδίου του ΚΚΔ αναφέρεται ότι το Κράτος Μέλος υποβάλει τις «Μεθοδολογίες για την κατάρτιση του Πλαισίου Επιδόσεων», εφόσον του ζητηθεί. Οι πληροφορίες αυτές οργανώνονται με τη μορφή ενός Μεθοδολογικού Εγγράφου. Η ΕΕ θεωρεί ιδιαίτερα χρήσιμη την προετοιμασία του σχετικού Μεθοδολογικού Εγγράφου καθώς:
• Τεκμηριώνει τα δεδομένα και τις παραδοχές που χρησιμοποιήθηκαν. Η τεκμηρίωση αυτή σίγουρα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην περίπτωση σύνθετων ειδικών στόχων
• Παρέχει θεσμική μνήμη για τα Προγράμματα
• Παρέχει τη βάση για την αιτιολόγηση μεταγενέστερων αλλαγών του Προγράμματος όταν οι παραδοχές ή η ζήτηση αλλάζει
• Υποστηρίζει μια μεταγενέστερη αξιολόγηση.

Στο πλαίσιο αυτό, συστήνεται η κατάρτιση Μεθοδολογικού Εγγράφου για το Πλαίσιο Επίδοσης για όλα τα Προγράμματα. Η κατάρτιση Μεθοδολογικού Εγγράφου θα συνδράμει την κατανόηση της λογικής της παρέμβασης, της χρήσης των πόρων και της επιλογής των δεικτών. Η προετοιμασία θα διευκολύνει σημαντικά τη διαδικασία διαπραγμάτευσης, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τη σχετική εμπειρία της ΠΠ 2014-2020.

Για την προετοιμασία του Μεθοδολογικού Εγγράφου δεν προτείνεται από την ΕΕ σχετικό πρότυπο. Στο Παράρτημα III της Εγκυκλίου παρατίθεται για το Παράδειγμα 1 του ΕΤΠΑ και το Παράδειγμα 2 του ΕΚΤ+ που αναφέρονται στο Κεφάλαιο 5.1 και αναλύθηκαν στο Παράρτημα II της Εγκυκλίου, μια αποτύπωση των πληροφοριών που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο Μεθοδολογικό Έγγραφο, σύμφωνα με το άρθρο 13 του σχεδίου του ΚΚΔ.

Ειδικότερα οι πληροφορίες που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο Μεθοδολογικό Έγγραφο για το Π.Ε. είναι:
• Τα κριτήρια καθορισμού των δεικτών. Σε κάθε Πρόγραμμα πρέπει να αιτιολογηθεί η επιλογή των δεικτών και αναλυθούν τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την επιλογή τους. Επίσης πρέπει να αιτιολογηθεί η χρήση των ειδικών δεικτών έναντι των κοινών δεικτών, εφόσον αυτοί επιλεγούν στο Πρόγραμμα.
• Τα δεδομένα ή αποδεικτικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται, τη διασφάλιση ποιότητας των δεδομένων και τη μέθοδο υπολογισμού. Σε κάθε Πρόγραμμα πρέπει να τεκμηριωθούν τα δεδομένα και τα αποδεικτικά
στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν και οι μεθοδολογικές παραδοχές που έγιναν. Το μεθοδολογικό έγγραφο πρέπει να παρουσιάζει τα στοιχεία που υποστηρίζουν τις παραδοχές που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό των ορόσημων 2024 (για δείκτες εκροών) και των στόχων του 2029 (για δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων). Για παράδειγμα, η εμπειρία από παρόμοιες παρεμβάσεις κατά την ΠΠ 2014-2020 ή κάποια σχετική έρευνα ή η εμπειρία από άλλες Περιφέρειες, μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμη βάση αναφοράς για την εκτίμηση του μοναδιαίου κόστους των παρεμβάσεων.
• Τους παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την επίτευξη των ορόσημων και των στόχων, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι παράγοντες αυτοί ελήφθησαν υπόψη στη στοχοθέτηση των δεικτών. Σε κάθε Πρόγραμμα πρέπει να γίνει ανάλυση των πιθανών κινδύνων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την επίτευξη των δεικτών και να περιγραφεί πως οι κίνδυνοι αυτοί λήφθηκαν υπόψη στη διαμόρφωση των μεθοδολογικών παραδοχών.
Σημειώνεται ότι στην περίπτωση που χρησιμοποιηθούν ειδικοί δείκτες πρέπει να δοθούν οι ορισμοί των δεικτών αυτών και η μεθοδολογία μέτρησης, στοιχεία τα οποία μπορούν να αποτυπωθούν σε παράρτημα.

5.4. Ενδιάμεση επανεξέταση, Αξιολόγηση και Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση

Για τα Προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ (με εξαίρεση τα Προγράμματα Interreg), το ΤΣ, το ΕΚΤ+ και το ΤΔΜ, το Κράτος Μέλος επανεξετάζει το 2025 κάθε Πρόγραμμα με στόχο την αναθεώρησή του (άρθρο 14 παρ. 1 σχεδίου ΚΚΔ). Η πρόταση κάθε Προγράμματος για αναθεώρηση θα αξιολογηθεί λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ άλλων και την επίτευξη των δεικτών του Π.Ε. για το 2024. Η αξιολόγηση αυτή θα γίνει λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες που μπορεί να έχουν προκύψει κατά την υλοποίηση των Προγραμμάτων (άρθρο 14 σχεδίου ΚΚΔ).

Στην ενδιάμεση επανεξέταση λαμβάνονται υπόψη στοιχεία όπως οι νέες προκλήσεις που εντοπίστηκαν στις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εγκρίθηκαν το 2024, η πρόοδος στην εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, κατά περίπτωση η πρόοδος στην εφαρμογή των αρχών του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση του Κράτους Μέλους ή μιας περιοχής, με ιδιαίτερη έμφαση στις εδαφικές ανάγκες και λαμβάνοντας υπόψη οποιουσδήποτε σημαντικούς αρνητικούς χρηματοοικονομικούς, οικονομικούς ή κοινωνικούς παράγοντες, τα κύρια αποτελέσματα των σχετικών αξιολογήσεων, η πρόοδος στην επίτευξη των ορόσημων, λαμβάνοντας υπόψη τις σημαντικές δυσκολίες που πιθανά αντιμετωπίστηκαν κατά την υλοποίηση και το αποτέλεσμα της τεχνικής προσαρμογής, όπως ορίζεται στο άρθρο 104 παρ. 2. Επιπλέον για τα Προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το ΤΔΜ, λαμβάνεται υπόψη η εκτίμηση που γίνεται από την ΕΕ σύμφωνα με το στοιχείο β του άρθρου 29(1) του Καν. ΕΕ 2018/1999.

Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης για τα Προγράμματα του στόχου «Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη», κατανέμεται πλέον οριστικά το ποσό ευελιξίας (flexibility amount). Σύμφωνα με το άρθρο 80 παράγραφος 1 του σχεδίου ΚΚΔ, το ποσό ευελιξίας αντιστοιχεί στο 50% της συνεισφοράς της Ένωσης για τα έτη 2026 και 2027 και θα κατανεμηθεί με εγκριτική απόφαση της Επιτροπής.

Το Κράτος Μέλος υποβάλλει στην ΕΕ έως τις 31 Μαρτίου 2025, μια αποτίμηση (an assessment) για κάθε Πρόγραμμα με τα αποτελέσματα της ενδιάμεσης επανεξέτασης. Στην αποτίμηση αυτή περιλαμβάνεται και η πρόταση για την οριστική κατανομή του ποσού ευελιξίας για τα έτη 2026 και 2027. Στην περίπτωση που κριθεί αναγκαίο μετά την ενδιάμεση επανεξέταση ενός Προγράμματος ή αν εντοπισθούν νέες προκλήσεις που δεν είχαν ληφθεί υπόψη αρχικά, το Κράτος Μέλος υποβάλλει στην ΕΕ την εν λόγω αποτίμηση μαζί με το αναθεωρημένο Πρόγραμμα.

Οι δείκτες των οποίων η στόχευση απαιτεί διόρθωση, είναι δυνατόν να επαναστοχοθετηθούν στο πλαίσιο της αναθεώρησης που θα ακολουθήσει την ενδιάμεση επανεξέταση. Σημειώνεται ότι οι δείκτες θα χρειαστούν επαναπροσδιορισμό στην περίπτωση της μεταφοράς του ποσού ευελιξίας σε άλλους Άξονες Προτεραιότητας από αυτούς που είχε κατανεμηθεί αρχικά.

Το αναθεωρημένο Πρόγραμμα περιλαμβάνει την κατανομή των χρηματοδοτικών πόρων κατά προτεραιότητα, τους αναθεωρημένους ή νέους στόχους των δεικτών, τα ποσά που συνεισφέρουν στο InvestEU ανά Ταμείο και ανά κατηγορία Περιφέρειας κατά περ ίπτωση.

Η ΕΕ εγκρίνει την αναθεώρηση του Προγράμματος, συμπεριλαμβάνοντας στην έγκριση την οριστική κατανομή του ποσού ευελιξίας. Σημειώνεται ότι έως την έκδοση της απόφασης της ΕΕ που επιβεβαιώνει την οριστική κατανομή του ποσού ευελιξίας, το ποσό αυτό δεν θα είναι διαθέσιμο για την επιλογή πράξεων (selection of operations).

Αν ένα Κράτος Μέλος θεωρεί ότι το Πρόγραμμα δεν χρειάζεται να τροποποιηθεί, τότε η ΕΕ εκδίδει εγκριτική απόφαση εντός τριών μηνών από την υποβολή της αποτίμησης στην οποία επιβεβαιώνεται η οριστική κατανομή του ποσού ευελιξίας ή αλλιώς ζητά από το Κράτος Μέλος εντός δύο μηνών από την υποβολή της Αποτίμησης να υποβάλει αναθεωρημένο το Πρόγραμμα, σύμφωνα με το Άρθρο 19 του σχεδίου του ΚΚΔ.

Όσον αφορά στα θέματα της Αξιολόγησης, την ΠΠ 2021-2027 δεν υπάρχει υποχρέωση για εκπόνηση εκ των προτέρων αξιολόγησης και κατά συνέπεια δεν είναι υποχρεωτικό να υποβληθεί σχετικό κείμενο μαζί με το Πρόγραμμα. Εξαίρεση αποτελούν μόνο τα χρηματοδοτικά εργαλεία (financial instruments), για τα οποία η εκ των προτέρων αξιολόγηση θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί προτού η ΔΑ αποφασίσει να χρηματοδοτήσει δράσεις μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων (άρθρο 52, παράγραφος 3 και αιτιολογική σκέψη 42 του σχεδίου ΚΚΔ). Σύμφωνα με το άρθρο 39 του σχεδίου του ΚΚΔ, η Διαχειριστική Αρχή ή το Κράτος Μέλος θα πρέπει να πραγματοποιήσουν αξιολογήσεις σε σχέση με ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα κριτήρια: αποτελεσματικότητα (effectiveness), αποδοτικότητα (efficiency), συνάφεια (relevance), συνέπεια (coherence) και ενωσιακή προστιθέμενη αξία (EU added value), με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας του σχεδιασμού και της υλοποίησης των Προγραμμάτων. Οι αξιολογήσεις μπορούν επίσης να καλύπτουν και άλλα σχετικά κριτήρια, όπως μη αποκλεισμό (inclusiveness), μη διάκριση (non-discrimination) και προβολή (visibility), και μπορούν να καλύπτουν περισσότερα του ενός Πρόγραμμα. Περαιτέρω, μέχρι τις 30 Ιουνίου 2029 θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μία αξιολόγηση που θα εκτιμά την επίπτωση (impact) κάθε Προγράμματος (άρθρο 39 σχεδίου ΚΚΔ), ενώ μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου 2031 (υπό διαπραγμάτευση) κάθε ΔΑ θα πρέπει να υποβάλλει στην Επιτροπή μία τελική έκθεση επιδόσεων για κάθε Πρόγραμμα (άρθρο 38 σχεδίου ΚΚΔ).

Η Διαχειριστική Αρχή ή το Κράτος Μέλος θα πρέπει να διαμορφώσει ένα σχέδιο αξιολόγησης (evaluation plan), το οποίο μπορεί να καλύπτει περισσότερα του ενός Πρόγραμμα, το οποίο θα υποβληθεί στην Επιτροπή Παρακολούθησης το αργότερο ένα έτος μετά την έγκριση του κάθε Προγράμματος (άρθρο 39 σχεδίου ΚΚΔ).

Τέλος, όσον αφορά τη Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση του Προγράμματος, σύμφωνα με το άρθρο 16 του σχεδίου του ΚΚΔ, όταν συντάσσεται περιβαλλοντική έκθεση (Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) σύμφωνα με την οδηγία 2001/42/ΕΚ, αυτή δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Προγράμματος που αναφέρεται στο άρθρο 44 παράγραφος 1 του σχεδίου του ΚΚΔ (βλ. Κεφάλαιο 7).

5.5. Αναγκαίοι (πρόσφοροι) όροι

Οι Αναγκαίοι Όροι (ΑΟ) αποτελούν ως επί το πλείστον συνέχεια των αιρεσιμοτήτων της προγραμματικής περιόδου (ΠΠ) 2014-2020, για τις οποίες απαιτείται η περαιτέρω εφαρμογή και εξέλιξή τους με βάση τις απαιτήσεις των κριτηρίων των ΑΟ της ΠΠ 2021-2027. Στο άρθρο 11 του σχεδίου του ΚΚΔ αναφέρεται το πλαίσιο και οι προϋποθέσεις εφαρμογής των ΑΟ. Στο σχέδιο του ΚΚΔ 2021-2027 περιλαμβάνονται 16 Θεματικοί7 και 4 Οριζόντιοι Αναγκαίοι Όροι.

Οι Οριζόντιοι ΑΟ αποτυπώνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ του σχεδίου του ΚΚΔ και αφορούν τις δημόσιες συμβάσεις, τις κρατικές ενισχύσεις, τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα άτομα με αναπηρίες. Οι Οριζόντιοι ΑΟ αφορούν όλους τους Ειδικούς Στόχους και έχουν εφαρμογή σε όλα τα Προγράμματα του ΕΤΠΑ (με εξαίρεση τα Προγράμματα Interreg), του ΤΣ, του ΕΚΤ+, του ΤΔΜ και του ΕΤΘΑ, πλην του οριζόντιου ΑΟ για τις κρατικές ενισχύσεις, ο οποίος δεν έχει εφαρμογή στα Προγράμματα των ΤΑΜΕ, ΤΕΑ και ΜΔΣΘ.

Οι Θεματικοί ΑΟ καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των κύριων επιλογών συγχρηματοδότησης της χώρας, όπως η έρευνα & καινοτομία, η ενέργεια, η διαχείριση των νερών και των σκουπιδιών, η αγορά εργασίας δράσεις για την προαγωγή της ισότητας των φύλων, η υγεία κ.α. Οι Θεματικοί ΑΟ αποτυπώνονται στο Παράρτημα !V του σχεδίου του ΚΚΔ και έχουν εφαρμογή στα Προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ (με εξαίρεση τα Προγράμματα Interreg), το ΤΣ και το ΕΚΤ+. Οι Θεματικοί ΑΟ δεν έχουν εφαρμογή στους πόρους του ΤΔΜ καθώς και στους πόρους που μεταφέρονται σε αυτό από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ+, σύμφωνα με το σχέδιο του Καν. ΤΔΜ.

Στον Πίνακας 3 αποτυπώνονται οι ΑΟ με βάση την πρόταση της ΕΕ που δημοσιεύτηκε στις 29.05.2018.

Πίνακας 3: Αναγκαίοι Όροι*

* Η μετάφραση των ΑΟ στα ελληνικά δεν είναι επίσημη. Για το λόγο αυτό παρατίθεται σε παρένθεση και έκαστος ΑΟ στα αγγλικά, όπως αναγράφεται στα μη οριστικοποιημένα Παραρτήματα III και IV του σχεδίου του ΚΚΔ.

Σύμφωνα με το άρθρο 17 του σχεδίου του ΚΚΔ και τη συμβιβαστική πρόταση στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης των Κανονισμών κατά την υποβολή κάθε Προγράμματος θα πρέπει να συμπληρωθεί πίνακας εκτίμησης της εκπλήρωσης των επιμέρους κριτηρίων των ΑΟ που εμπίπτουν στο πεδίο των ειδικών στόχων που θα έχουν επιλεγεί.

Για τη συμπλήρωση του πίνακα θα σταλούν ενιαία κείμενα από την ΕΥΣΣΑ ως αποτέλεσμα των συντονισμένων ενεργειών που πραγματοποιούνται από το 2018 για την εκπλήρωση όλων των Αναγκαίων Όρων.

Σύμφωνα με το άρθρο 11 του σχεδίου του ΚΚΔ, η εκπλήρωση των ΑΟ συνδέεται με την εισροή των κοινοτικών πόρων στη χώρα. Στο σχέδιο του ΚΚΔ (άρθρο 11, παρ.5), με βάση την πρόοδο της διαπραγμάτευσης των Κανονισμών διαμορφώθηκε ως «δαπάνες που σχετίζονται με πράξεις που συνδέονται με ειδικό στόχο είναι δυνατόν να συμπεριλαμβάνονται σε αιτήματα πληρωμών, αλλά δεν θα αποδοθούν από την Επιτροπή στο Κράτος Μέλος μέχρι να ενημερώσει η Επιτροπή το Κράτος Μέλος για την εκπλήρωση του αναγκαίου όρου». Η διατύπωση αυτή, σημαίνει ότι τα έργα που σχετίζονται με ένα ΑΟ μπορούν μεν να υλοποιούνται αλλά θα καλύπτονται με εθνικούς πόρους μέχρι να ικανοποιηθούν επίσημα οι απαιτήσεις που περιγράφονται στα κριτήρια εκπλήρωσης του συγκεκριμένου ΑΟ.

Οι απαιτήσεις για την εκπλήρωση των κριτηρίων εστιάζουν στην:
• Επικαιροποίηση και τον εμπλουτισμό υφιστάμενων στρατηγικών (π.χ. RIS, διαχείριση κινδύνου, μεταφορές, απασχόληση).
• Καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και τη χαρτογράφηση των υποδομών (π.χ. ευρυζωνικά, μεταφορές, κοινωνική ένταξη, υγεία).
• Διαμόρφωση των συστημάτων διακυβέρνησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης (π.χ. RIS, ευρυζωνικά, απασχόληση, ισότητα φύλων, εκπαίδευση, Ρομά).
• Εκτίμηση των χρηματοδοτικών πόρων που απαιτούνται για την υλοποίηση στρατηγικών (π.χ. μεταφορές, εξοικονόμηση ενέργειας, στερεά απόβλητα, διαχείριση κινδύνου, ευρυζωνικά).
• Ιεράρχηση έργων (π.χ. διαχείριση υδάτων και λυμάτων).

Τα στρατηγικά και τα τομεακά σχέδια, τα οποία αποτελούν τη βάση για το πλαίσιο των απαιτήσεων που αναλύονται στα επιμέρους κριτήρια ανά ΑΟ, θα πρέπει να καλύπτουν το χρονικό ορίζοντα όλης της ΠΠ 2021-2027, έως 31.12.2029.

Στην ΠΠ 2021-2027, δεν υπάρχει η έννοια της μερικής εκπλήρωσης όπως ισχύει στην ΠΠ 2014-2020. Στην περίπτωση δηλ. που ένα κριτήριο δεν εκπληρώνεται κατά την επίσημη υποβολή ενός Προγράμματος, δεν προβλέπεται κατάρτιση και αποστολή ενός σχεδίου δράσης, με τις ενέργειες εκπλήρωσης των απαιτήσεων. Ένας ΑΟ αξιολογείται ότι εκπληρώνεται πλήρως όταν όλα τα κριτήριά του εκπληρώνονται σε συνέχεια σχετικής αξιολόγησης από τις υπηρεσίες της ΕΕ.

Οι ΑΟ θα αξιολογούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ΠΠ ως προς την εκπλήρωση και την τήρηση των απαιτήσεων των επιμέρους κριτήριων, ενώ θα συνδέονται και με τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Την τελική ευθύνη για την αξιολόγηση της εκπλήρωσης των ΑΟ έχουν η ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής και η ΓΔ Απασχόλησης της ΕΕ.

Τα κριτήρια επιλογής πράξεων στην ΠΠ 2021-2027 θα περιέχουν αξιολόγηση συμμόρφωσης των προτεινόμενων δράσεων με τα σχετικά στρατηγικά σχέδια που προκύπτουν από τα κριτήρια των ΑΟ και αποτελούν την αφετηρία αξιολόγησης της εκπλήρωσης των ΑΟ. Στο Παράρτημα IV της Εγκυκλίου αποτυπώνεται η σύνδεση των Θεματικών ΑΟ με το στρατηγικό και επιχειρησιακό πλαίσιο ανά τομέα πολιτικής σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο (η συσχέτιση είναι ενδεικτική και όχι εξαντλητική). Στο Παράρτημα V της Εγκυκλίου φαίνεται η συσχέτιση των πέντε Στόχων Πολιτικής της περιόδου 2021-2027 με τους ειδικούς στόχους ανά Ταμείο και τους Θεματικούς ΑΟ καταδεικνύοντας το εύρος εφαρμογής των ΑΟ.

5.6. Απλοποίηση της διαχείρισης των Προγραμμάτων και υποστήριξη Δικαιούχων

5.6.1. Απλοποίηση της διαχείρισης των Προγραμμάτων

Το σχέδιο του ΚΔΔ 2021-2027 εισάγει μία σημαντική διαφοροποίηση στον τρόπο δήλωσης και αποζημίωσης των δαπανών των Προγραμμάτων. Μέχρι και την προγραμματική περίοδο (ΠΠ) 2014-2020, η δήλωση των δαπανών στην ΕΕ περιλαμβάνει υποχρεωτικά τις δαπάνες που έχουν πληρωθεί από κάθε Πρόγραμμα στους δικαιούχους του, ανεξάρτητα εάν ο τρόπος αποζημίωσης των δικαιούχων γίνεται στη βάση του πραγματικού κόστους ή στη βάση επιλογών απλοποιημένου κόστους. Στην ΠΠ 2021-2027, ενώ η αποζημίωση των δικαιούχων από το Πρόγραμμα παραμένει κατά κανόνα η ίδια, η συνεισφορά της ΕΕ στο Πρόγραμμα για αυτές τις δαπάνες μπορεί είτε να ταυτίζεται με τις δαπάνες του δικαιούχου (όπως και στην ΠΠ 2014-2020), είτε να πάρει μία ή περισσότερες από τις παρακάτω απλοποιημένες μορφές:
Α) Μία από τις μορφές απλοποιημένου κόστους (κατ’αποκοπή χρηματοδότηση, κλίμακα μοναδιαίου κόστους ή κατ’αποκοπή ποσό) που όμως έχει εγκριθεί από την ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 88 του σχεδίου ΚΔΔ,
Β) Χρηματοδότηση που δεν συνδέεται με το κόστος των υποκείμενων πράξεων, οι οποίες μπορεί να είναι περισσότερες από μία, αλλά με την επίτευξη προσυμφωνημένων στόχων ή εκπλήρωση οροσήμων και που έχει εγκριθεί από την ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 89 του σχεδίου ΚΔΔ.

Η επιλογή απόδοσης της κοινοτικής συνδρομής στο Πρόγραμμα με τις παραπάνω επιλογές είναι προαιρετική.

Ωστόσο, με δεδομένη την πρόθεση επέκτασης της χρήσης των επιλογών απλοποιημένης διαχείρισης στα Προγράμματα, η χρήση των παραπάνω επιλογών απλοποιημένου κόστους ή χρηματοδότησης, εγκεκριμένων από την ΕΕ, παρέχει τη μέγιστη νομική ασφάλεια, καθώς ούτε η Αρχή Ελέγχου αλλά ούτε και η ΕΕ ή άλλο ελεγκτικό όργανο στο πλαίσιο του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ), θα ελέγχει τις πραγματικές δαπάνες ή τις μεθοδολογίες τεκμηρίωσης των ποσών, παρά μόνο την ορθή εφαρμογή τους. Οι όροι ορθής εφαρμογής περιγράφονται σαφώς στην τεκμηρίωση των επιλογών, συνεπώς η χρήση τους δημιουργεί ξεκάθαρους όρους ως προς την επιλεξιμότητα ή μη των δηλούμενων ποσών.

Παράλληλα, η προσέγγιση διαχείρισης ενός Προγράμματος με προκοστολογημένες, κατά το δυνατό δράσεις, δημιουργεί συνθήκες καλύτερης και πιο προβλέψιμης υλοποίησης, τουλάχιστον στο επίπεδο των συνήθων δράσεων. Πρέπει να σημειωθεί εδώ, πως σε ότι αφορά τα προκαθορισμένα ποσά, αυτά δεν παραμένουν απαραίτητα σταθερά από την αρχή έως το τέλος της περιόδου, δεδομένου ότι οι μεθοδολογίες τεκμηρίωσης μπορεί να περιλαμβάνουν κανόνες αναπροσαρμογής τους ή μπορούν να επικαιροποιούνται μέσω της διαδικασίας αναθεώρησης του Προγράμματος.

Για τη χρήση των επιλογών απλοποιημένου κόστους (άρθρο 88) ή χρηματοδότησης (άρθρο 89), απαιτείται η υποβολή πρότασης τεκμηρίωσης προς την ΕΕ, στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης/ τροποποίησης του Προγράμματος. Η πρόταση τεκμηρίωσης γίνεται βάσει προτύπου (προσάρτημα 1 και 2 στο Παράρτημα V του σχεδίου ΚΚΔ), (το οποίο αποτελεί μέρος υποδείγματος υποβολής των Προγραμμάτων. Η ΕΕ παρέχει έγκριση, η οποία συμπεριλαμβάνεται στην απόφαση έγκρισης/ τροποποίησης του Προγράμματος.

Τονίζεται ότι, το Πρόγραμμα έχει τη δυνατότητα χρήσης επιλογών απλοποιημένου κόστους ανεξάρτητα από τη διαδικασία του άρθρου 88, όπως ακριβώς γίνεται στην ΠΠ 2014-2020.

Συνοπτικές οδηγίες για κάθε μορφή αποζημίωσης παρατίθενται παρακάτω:

Α. Αποζημίωση της κοινοτικής συνδρομής βάσει μοναδιαίου κόστους, κατ’ αποκοπή ποσών και κατ’ αποκοπή ποσοστών (άρθρο 88)

Για τη χρήση των προβλέψεων του άρθρου 88 του σχεδίου ΚΚΔ, μαζί με το Πρόγραμμα υποβάλλονται στην ΕΕ και οι προτάσεις τεκμηρίωσης των επιλογών απλοποιημένου κόστους που θα χρησιμοποιηθούν για την αποζημίωση συγκεκριμένων δράσεων ή κατηγορία δράσεων του Προγράμματος.

Η πρόταση τεκμηριώνεται με τη χρήση του προτύπου Appendix 1 του Παραρτήματος V του σχεδίου ΚΚΔ, το οποίο συμπληρώνεται για κάθε πράξη ή τύπο πράξης για την οποία το Πρόγραμμα αιτείται αποζημίωση βάσει απλοποιημένου κόστους. Στην πρόταση επισυνάπτονται τα ποσοτικά δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν και η μεθοδολογία υπολογισμού, οι δείκτες που αντιστοιχούν στα κόστη και οι όροι/προϋποθέσεις που καθιστούν τα σχετικά ποσά επιλέξιμα (διαδρομή ελέγχου). Σημειώνεται ότι οι δείκτες, οι οποίοι αναφέρονται εδώ δεν παραπέμπουν απαραίτητα στους δείκτες του Προγράμματος στους οποίους συμβάλλει η πράξη, αλλά σε δείκτες φυσικού αντικειμένου στους οποίους αντιστοιχεί η επιλογή απλοποιημένου κόστους και ιδίως η κλίμακα μοναδιαίου κόστους και τα κατ’αποκοπή ποσά. Πέραν των ανωτέρω παρέχονται πληροφορίες για τις εφαρμοζόμενες διαδικασίες επαληθεύσεων και αξιόπιστης τήρησης των δεδομένων για τους σχετικούς δείκτες στους οποίους βασίζεται η απόδοση της δαπάνης.

Τονίζεται ότι, βασικό στοιχείο για την έγκριση από την ΕΕ αποτελεί η εκ των προτέρων αξιολόγηση της μεθοδολογίας υπολογισμού από την Αρχή Ελέγχου, η οποία είναι υποχρεωτική. Η πρόταση υποβάλλεται στην Επιτροπή μόνο εάν έχει αξιολογηθεί θετικά από την Αρχή Ελέγχου.

Διευκρινίζεται ότι το πρότυπο Appendix 1 δεν υποβάλλεται για τις περιπτώσεις που το πρόγραμμα θα χρησιμοποιήσει τα κατ’ αποκοπή ποσοστά χρηματοδότησης (flat rates) που ορίζει ο ίδιος ο ΚΚΔ (off the shelf επιλογές).

Β. Αποζημίωση βάσει χρηματοδότησης που δεν συνδέεται με το κόστος (άρθρο 89)

Το Πρόγραμμα μπορεί να λάβει τη συνεισφορά της Ένωσης για ένα άξονα προτεραιότητας ή για μέρος αυτού, με χρηματοδότηση που δεν συνδέεται με τις δαπάνες των σχετικών πράξεων, αλλά βάσει ποσού που έχει εγκριθεί εκ των προτέρων από την Επιτροπή και το οποίο καταβάλλεται εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που έχουν τεθεί ή έχουν επιτευχθεί τα καθορισμένα αποτελέσματα.

Πρόκειται στην ουσία για ένα σχέδιο δράσης, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει πολλές παρόμοιες ή και διαφορετικού τύπου δράσεις, οι οποίες στοχεύουν σε ένα αποτέλεσμα, άμεσα ή έμμεσα μετρήσιμο π.χ. δράσεις μείωσης των εκπομπών ^2/εξοικονόμησης ενέργειας ή και δράσεις ενίσχυσης της διοικητικής ικανότητας. Οι επιμέρους δράσεις του σχεδίου μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους και η κάθε μία από αυτές να επισύρει διαφορετικό κόστος. Η δήλωση και αποζημίωση των δαπανών του σχεδίου από την ΕΕ συνδέονται όχι με την υλοποίηση του σχεδίου και την πραγματοποίηση των δαπανών των επιμέρους δράσεων αλλά με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, όπως αυτό καθοριστεί και ενδιάμεσα ορόσημα/προϋποθέσεις αποζημίωσης για τις ενδιάμεσες πληρωμές του συνολικού ποσού.

Επισημαίνεται ότι, το άρθρο 89 δεν καθορίζει μεθόδους για τον υπολογισμό του ποσού χρηματοδότησης. Για την κατάρτιση των επιμέρους και του συνολικού ποσού της χρηματοδότησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταξύ άλλων ιστορικά στοιχεία δαπανών για παρόμοιες δράσεις, έρευνα αγοράς, προκοστολογήσεις έργων βάσει εμπειρογνωμόνων-μελετητών ή ακόμα και τεκμηριωμένοι προϋπολογισμοί. Στην ουσία πρόκειται για μία πρόταση με κατά το δυνατό τεκμηριωμένο προϋπολογισμό (draft budget), ώστε να καθορίζεται η εφικτότητα και το εύλογο της σχέσης μεταξύ του ποσού και της εκπλήρωσης των όρων χρηματοδότησης (ενδιάμεσου και τελικού). Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να διασφαλίζεται η τήρηση της αρχής της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και ότι το ποσό επαρκεί για τις ενέργειες που θα υλοποιηθούν.

Το Πρόγραμμα υποβάλλει πρόταση στην Επιτροπή σύμφωνα με το πρότυπο Appendix 2 του Παραρτήματος V και τα στοιχεία της παραγράφου 2 του άρθρου 89 του σχεδίου ΚΚΔ, στο πλαίσιο έγκρισης/ τροποποίησης του Προγράμματος.

Με την έγκριση της πρότασης, που περιλαμβάνεται στην εγκριτική απόφαση του Προγράμματος το τελικό ποσό που θα πληρωθεί από την ΕΕ καθίσταται ανεξάρτητο από τις δαπάνες των μεμονωμένων πράξεων που θα συμβάλουν στην επίτευξη των όρων χρηματοδότησης.

Τονίζεται τέλος ότι, για την υποβολή του Appendix 2 για έγκριση από την ΕΕ δεν απαιτείται η εκ των προτέρων αξιολόγηση από την Αρχή Ελέγχου. Πρόκειται δηλαδή για απευθείας έγκριση του σχεδίου από την ΕΕ.

Για περιπτώσεις υποβολής προτάσεων προς την Επιτροπή που σχετίζονται με πράξεις οι οποίες πρόκειται να υλοποιηθούν στα πλαίσια διαφορετικών προγραμμάτων, για την υποβολή των σχετικών προτάσεων είναι απαραίτητο να υπάρχει συστηματική συνεργασία των ΔΑ με την ΕΑΣ/ΕΥΘΥ. Ομοίως για την ενιαία αντιμετώπιση ζητημάτων που προκύπτουν κατά την εκπόνηση μεθοδολογιών υπολογισμού και τη συμπλήρωση των σχετικών προτύπων που θα συμπεριληφθούν στην υποβολή των Προγραμμάτων 2021-2027, οι ΔΑ μπορούν να συνεργάζονται με την ΕΑΣ/ΕΥΘΥ.

5.6.2. Λοιπά θέματα διαχείρισης και η υποστήριξη των Δικαιούχων

Πέραν της παραπάνω αναφερόμενης προσπάθειας απλοποίησης αναλαμβάνονται περαιτέρω και οι ακόλουθες πρωτοβουλίες:

Το ΣΔΕ, επανεξετάζεται με στόχο την απλοποίησή του και την απαλοιφή πιθανού «gold plating» στο πλαίσιο και μίας μελέτης που ολοκληρώνεται καθώς και μέσω δομημένης διαβούλευσης με τις ΔΑ, τις Επιτελικές Δομές και αντιπροσωπευτικό δείγμα δικαιούχων. Συνεχής προσαρμογή του ΣΔΕ προβλέπεται να πραγματοποιείται μέσω του «Δικτύου ΣΔΕ» που θα συγκροτηθεί. Ζητήματα που ανακύπτουν από το ελεγκτικό έργο της ΕΔΕΛ αξιολογούνται σε ετήσια βάση από την ΕΥΘΥ, την ΕΔΕΛ και τη Λογιστική Αρχή. Η απλοποίηση, που αποτελεί προτεραιότητα, θα στηριχθεί πέραν της εισαγωγής επιλογών απλοποιημένου κόστους, στην πλήρη ηλεκτρονική διαχείριση μέσω ΟΠΣ και στην επέκταση της διεπαφής του για τη μείωση των εγγράφων που διαβιβάζονται από τους δικαιούχους.

Σημεία που εξετάζονται στην κατεύθυνση βελτίωσης αφορούν ενδεικτικά στους ελέγχους συμβάσεων από τις ΔΑ, στις τιθέμενες προθεσμίες σε ΔΑ και δικαιούχους, στην τήρηση προτύπων (ΕΑΑΔΗΣΥ), στις ΥΓΟΣ, στις διαδικασίες αξιολόγησης ένταξης έργων με ανάγκη στροφής περισσότερο στην άμεση αξιολόγηση και την εξειδίκευση των Προγραμμάτων. Η διαβούλευση με τις ΔΑ σε σχέση με την εξειδίκευση, αναδεικνύει ότι θεωρείται χρήσιμη και αναγκαία αλλά χρήζει ελάφρυνσης στο μέγεθος και στις εγκρίσεις από τις Επιτροπές Παρακολούθησης, οι οποίες θα πρέπει να γίνονται άπαξ και μόνο για τα κριτήρια επιλογής.

Προτεραιότητα αποτελεί η αντιμετώπιση ανεπαρκειών στους δικαιούχους, που θα υποστηρίζονται μέσω οριζόντιων δράσεων και στοχευμένων ενεργειών για ειδικές ομάδες δήμων ή μεγάλων δικαιούχων σε συγκεκριμένους τομείς. Παράλληλα, προωθούνται θεσμικές παρεμβάσεις και πρόγραμμα κατάρτισης σε συνεργασία με τη ΜΟΔ ή παρεμβάσεις άλλου τύπου π.χ. εμπειρογνωμοσύνες, τεχνικοί σύμβουλοι, πρόσληψη συγκεκριμένου προσωπικού κ.α. Ενεργοποιείται το μητρώο εξωτερικών επιβλεπόντων μηχανικών, γίνεται χρήση δυνατότητας Προγραμματικών Συμφωνιών με τους κατά νόμο προβλεπόμενους φορείς ή και την ΜΟΔ, η οποία πέραν της υποστήριξης μέσω των ομάδων υποστήριξης μπορεί πλέον να παρέχει και ευρύτερες υπηρεσίες τεχνικής υποστήριξης μέσω της νεοσύστατης Τεχνικής Υπηρεσίας της. Θα εξεταστεί επίσης στην προοπτική διεύρυνσης της εφαρμογής και σε άλλους τομείς η θετική εμπειρία από τη λειτουργία της Τεχνικής Γραμματείας Λυμάτων. Σημαντική υποστήριξη για κρίσιμα έργα ή και έργα ειδικής τεχνογνωσίας, θα προσφέρει η στοχευμένη και συντονισμένη από την ΕΑΣ και την ΕΕ, συνεργασία με ειδικούς εμπειρογνώμονες JASPERS. Ο μηχανισμός ωρίμανσης σημαντικών έργων που δημιουργείται (Project Preparation Facility), θα συμβάλει επίσης στην ίδια κατεύθυνση.

Για το σχεδιασμό και την επιτυχή υλοποίηση των ολοκληρωμένων χωρικών παρεμβάσεων και της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης, θα ληφθούν ειδικά μέτρα και κατάλληλοι μηχανισμοί για την ενδυνάμωση και υποστήριξη της οργανωτικής και εκτελεστικής ικανότητας των συντελεστών και κυρίως των τοπικών.

5.7. Ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη

Την προγραμματική περίοδο (ΠΠ) 2021-2027, η χωρική ανάπτυξη εντάσσεται σε διακριτό Στόχο Πολιτικής (ΣΠ) και ειδικότερα στο ΣΠ5 «Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες», ο οποίος χρηματοδοτείται από το ΕΤΠΑ. Στο πλαίσιο του ΣΠ5, οι αρμόδιοι φορείς για το σχεδιασμό και την υλοποίηση μπορούν να επιλέξουν πέραν των πεδίων παρέμβασης που αντιστοιχούν στον ΣΠ5 με βάση το Παράρτημα Ι του ΚΚΔ και από τα πεδία παρέμβασης των υπολοίπων ΣΠ (1-4).

Ο ΣΠ5 έχει 2 ειδικούς στόχους. Ο πρώτος αφορά τις ολοκληρωμένες στρατηγικές για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Ο δεύτερος αφορά τις ολοκληρωμένες στρατηγικές για την ανάπτυξη περιοχών εκτός αστικού χώρου όπως παράκτιες, αγροτικές, νησιωτικές, ορεινές, κλπ.

Κατά αντιστοιχία της ΠΠ 2014-2020, τα χωρικά εργαλεία, τα οποία δύναται να χρησιμοποιηθούν, είναι οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις και οι στρατηγικές για την Τοπική Ανάπτυξη με την Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων.

Οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ) αποτελούν εργαλείο ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης για την εφαρμογή αναπτυξιακών στρατηγικών συγκεκριμένων χωρικών ενοτήτων.

Ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της χωρικής στρατηγικής και του σχεδίου υλοποίησης θα πρέπει να εξασφαλίζεται με τη συμπληρωματικότητα και συνεκτικότητα των προτεινόμενων δράσεων, καθώς και με την αντιπροσωπευτικότητα του συστήματος διακυβέρνησης.

Βάσει του ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου οι ΟΧΕ διακρίνονται σε:
1. ΟΧΕ για Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) και
2. ΟΧΕ για άλλες χωρικές στρατηγικές

Οι ΟΧΕ μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τα Ταμεία ΕΤΠΑ, ΕΚΤ+, Ταμείο Συνοχής, ΤΔΜ καθώς και το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑ.

Το σχέδιο του Καν. ΕΤΠΑ προβλέπει ότι τουλάχιστον το 8% των πόρων του ΕΤΠΑ που χορηγούνται σε εθνικό επίπεδο κατανέμονται σε ολοκληρωμένες δράσεις Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΒΑΑ).

Η Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤΟΚ) αποτελεί ένα εργαλείο σχεδιασμού και υλοποίησης μιας τοπικής αναπτυξιακής στρατηγικής και αντιμετώπισης των τοπικών οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών αναγκών με τη συμμετοχή των τοπικών φορέων και της τοπικής κοινωνίας σε σαφώς προσδιορισμένες χωρικές ενότητες. Βασίζεται στην προσέγγιση LEADER, δηλαδή «από τη βάση προς την κορυφή» (bottom-up approach).

ΤΑΠΤΟΚ μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τα από τα Ταμεία ΕΤΠΑ, ΕΚΤ+, Ταμείο Συνοχής, ΤΔΜ καθώς και το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑ.

Οι στρατηγικές θα πρέπει:
• Να είναι πολυτομεακές και να απαντούν με ολοκληρωμένο τρόπο στις προκλήσεις και ανάγκες των επιλεγμένων περιοχών.
• Να διασφαλίζουν της συνεργασία των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης.
• Το σύστημα διακυβέρνησης της στρατηγικής να στηρίζεται σε μια τοπική εταιρική σχέση με εκπροσώπους των τοπικών φορέων συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων της Κοινωνίας των Πολιτών και του ιδιωτικού και επιχειρηματικού τομέα.
• Να στηρίζεται στη συμμετοχική διαδικασία και διαβούλευση τόσο στο στάδιο σχεδιασμού όσο και παρακολούθησης και αξιολόγησης της στρατηγικής.
Αναλυτικότερες οδηγίες για το σχεδιασμό των Χωρικών Εργαλείων θα αποσταλούν το επόμενο χρονικό διάστημα.

5.8. Προβολή, διαφάνεια και επικοινωνία

Η επικοινωνιακή στρατηγική αποτελεί κεφάλαιο του Προγράμματος και ορίζει την προβλεπόμενη προσέγγιση για ζητήματα επικοινωνίας και προβολής καθορίζοντας τους επικοινωνιακούς στόχους, το κοινό-στόχο, τους διαύλους επικοινωνίας συμπεριλαμβανομένης της προβολής μέσω social media, τον προγραμματισμένο προϋπολογισμό και τους σχετικούς δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης.

Το Κράτος Μέλος έχει την ευθύνη για τη δημιουργία της εθνικής διαδικτυακής πύλης για τα Προγράμματα ενώ η ΔΑ εντός έξι μηνών από την έγκριση του Προγράμματος θα πρέπει να έχει δημιουργήσει ιστοσελίδα για το Πρόγραμμα της περιλαμβάνοντας τους στόχους, τις δραστηριότητες, τις διαθέσιμες δυνατότητες χρηματοδότησης και τα επιτεύγματα του. Αναλυτικές οδηγίες θα δοθούν από την ΕΥΣΣΑ στον Οδηγό επικοινωνίας για την ΠΠ 2021-2027 όπου θα αναφέρονται μεταξύ άλλων οι υποχρεώσεις της ΔΑ σε σχέση με την προβολή, διαφάνεια και επικοινωνία στο πλαίσιο της υλοποίησης των Προγραμμάτων 2021-2027,

H σήμανση απλοποιείται καθώς καταργείται η αναφορά στο Ταμείο και εισάγεται μόνο η σημαία και η αναφορά στην συγχρηματοδότηση από την ΕΕ.
Το Κράτος Μέλος ορίζει έναν εθνικό συντονιστή για την προβολή, διαφάνεια και τις επικοινωνιακές δραστηριότητες για όλα τα Ταμεία. Για κάθε Πρόγραμμα η ΔΑ ορίζει υπεύθυνο/η για την επικοινωνία. Η ΕΕ διατηρεί το δίκτυο που αποτελείται από τους συντονιστές επικοινωνίας, τους υπεύθυνους επικοινωνίας των Προγραμμάτων και τους εκπροσώπους της Επιτροπής.

5.9. Οριζόντιες αρχές

Οι οριζόντιες αρχές σύμφωνα με το σχέδιο του ΚΚΔ της προγραμματικής περιόδου (ΠΠ) 2021-2027, θα πρέπει να τηρούνται κατά την εκτέλεση των παρεμβάσεων των Ταμείων και οι Διαχειριστικές Αρχές (ΔΑ) των Προγραμμάτων που φέρουν την κύρια ευθύνη για την αποτελεσματική και αποδοτική υλοποίηση των Ταμείων θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι πράξεις που θα επιλέγονται για χρηματοδότηση θα είναι σύμφωνες με τις οριζόντιες αυτές αρχές.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων θα πρέπει να τηρούνται οι οριζόντιες αρχές συμπεριλαμβανομένων των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας και να λαμβάνεται υπόψη ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ένωσης. Ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων περιλαμβάνει τα ιδανικά και τις οικουμενικές αξίες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης, αξίες οι οποίες δημιούργησαν έναν χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης για τους πολίτες βάσει των αρχών της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Θα πρέπει επίσης, να τηρούνται οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού και από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η προσβασιμότητα σύμφωνα με το άρθρο 9 της Σύμβασης και σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ένωσης για την εναρμόνιση των απαιτήσεων προσβασιμότητας για προϊόντα και υπηρεσίες.

Τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να στοχεύουν στην εξάλειψη των ανισοτήτων και στην προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, καθώς και στην καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Η φτώχεια αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην ΕΕ. Τα Ταμεία θα πρέπει επομένως να συνεισφέρουν στην εξάλειψη της φτώχειας. Τα Ταμεία δεν θα πρέπει να υποστηρίζουν δράσεις που συμβάλλουν σε οποιαδήποτε μορφή διάκρισης ή αποκλεισμό ή υποδομές που δεν είναι προσβάσιμες σε άτομα με αναπηρία. Οι στόχοι των Ταμείων θα πρέπει να επιδιώκονται στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης και της προώθησης από την Ένωση του στόχου της διατήρησης, της προστασίας και της βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος, λαμβάνοντας υπόψη την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και λαμβάνοντας υπόψη τις δεσμεύσεις της Ένωσης για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού. Θα πρέπει επίσης να συνεισφέρουν στην εκπλήρωση της δέσμευσης για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

Για να προστατευτεί η ακεραιότητα της εσωτερικής αγοράς, οι πράξεις προς όφελος επιχειρήσεων θα πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανόνες της Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις, όπως ορίζονται στα άρθρα 107 και 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ένωσης.

Με βάση το άρθρο 6 του ΚΚΔ, το οποίο παρέχει τη βάση για την εταιρική σχέση, θα πρέπει να επιδιωχθεί μεταξύ άλλων η εμπλοκή φορέων που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών, περιβαλλοντικούς εταίρους και φορείς που είναι υπεύθυνοι για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης, των θεμελιωδών δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, της ισότητας των φύλων και της καταπολέμησης των διακρίσεων.

Το θέμα των οριζόντιων αρχών θα πρέπει επίσης να προωθείται και να διασφαλίζεται στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης σε όλα τα Προγράμματα καθ’ όλη την προετοιμασία, την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την αξιολόγησή τους.

5.10. Προγράμματα INTERREG

Προς όφελος της απλοποίησης της νομοθετικής διάρθρωσης, το σχέδιο του ΚΚΔ θεσπίζει για κάθε Ταμείο κοινές και ειδικές διατάξεις. Το ίδιο ισχύει για το σχέδιο του Καν. ΕΤΠΑ που παρεμβαίνει τόσο στο στόχο «Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη» όσο και στο στόχο «Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία (Interreg)». Στην ΠΠ 2021-2027 τα Προγράμματα του στόχου Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας (Προγράμματα Interreg) θα υλοποιηθούν κατά κύριο λόγο με βάση τους κανόνες που ορίζει ο Κανονισμός ειδικών διατάξεων για το στόχο Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΕΣ) που υποστηρίζεται από το ΕΤΠΑ και τα μέσα εξωτερικής χρηματοδότησης (IPA III, NDICI και OCTP). Δεδομένου ότι τα Προγράμματα Interreg παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθώς συμμετέχουν Κράτη Μέλη αλλά και χώρες εκτός ΕΕ, το σχέδιο του Καν. ΕΕΣ θέτει ειδικές διατάξεις για τα Προγράμματα Interreg στο πλαίσιο τόσο του ΚΚΔ όσο και του Κανονισμού ΕΤΠΑ. Το σχέδιο του Καν. ΕΕΣ θέτει επίσης ειδικές διατάξεις για τα Προγράμματα Interreg στα οποία Κράτη Μέλη συνεργάζονται με χώρες εκτός ΕΕ.

Λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Προγραμμάτων Interreg, στο σχέδιο του Καν. ΕΕΣ τίθενται 2 επιπλέον ειδικοί στόχοι για το Interreg:
• Καλύτερη διακυβέρνηση της συνεργασίας και
• Μία πιο ασφαλής και πιο προστατευμένη Ευρώπη.

Στο πλαίσιο του στόχου ΕΕΣ το ΕΤΠΑ και, κατά περίπτωση, τα μέσα εξωτερικής χρηματοδότησης της Ένωσης την ΠΠ 2021-2027 υποστηρίζουν τη διασυνοριακή (cross-border) συνεργασία, τη διακρατική (transnational) συνεργασία, τη διαπεριφερειακή (interregional) συνεργασία και τη συνεργασία μεταξύ των εξόχως απόκεντρων περιοχών (outermost regions).

Το σχέδιο του Καν. ΕΕΣ (άρθρο 15) ορίζει συγκεκριμένα ποσοστά θεματικής συγκέντρωσης για τα Προγράμματα Interreg.

Νέο στοιχείο στο σχέδιο του Καν. ΕΕΣ αποτελεί το ταμείο μικρών έργων (small project fund), το οποίο επιτρέπει στην τοπική κοινωνία των πολιτών να προβούν αφενός στην υλοποίηση μικρών έργων στο πλαίσιο ενός Προγράμματος Interreg για την αποφυγή κατακερματισμού των δράσεων και αφετέρου, σε κάποιες περιπτώσεις, να προχωρήσουν στην εφαρμογή της επιλογής απλοποιημένου κόστους (άρθρο 24).

Σε σχέση με το σχεδιασμό και την υλοποίηση των Προγραμμάτων Interreg, τα σχέδια των σχετικών Κανονισμών της ΠΠ 2021-2027 εξακολουθούν να προσεγγίζουν το θέμα του σχεδιασμού των Προγραμμάτων και της επιλογής των δεικτών στο πλαίσιο μίας σαφώς διαμορφωμένης λογικής της παρέμβασης (βλ. Κεφάλαιο 5.1). Στο πλαίσιο της αύξησης της αποτελεσματικότητας των Προγραμμάτων και της ύπαρξης καλύτερης πληροφορίας σε σχέση με τις επιδόσεις τους, η ΕΕ δημιούργησε, σε συνεργασία με την κοινότητα των Προγραμμάτων Interreg, πρότυπο Δελτίο Ταυτότητας Δείκτη (ΔΤΔ) και προσδιόρισε συγκεκριμένους κοινούς δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων για να χρησιμοποιηθούν στα Προγράμματα.

Σύμφωνα με το άρθρο 33 του σχεδίου του Καν. ΕΕΣ οι κοινοί δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων πρέπει να χρησιμοποιούνται, όπως προσδιορίζονται και ορίζονται στο Παράρτημα Ι του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ, και να χρησιμοποιούνται ειδικοί δείκτες όπου απαιτείται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 12 παράγραφος 1 του σχεδίου του ΚΚΔ και στα άρθρα 17 (παράγραφος 4 στοιχείο ε σημείο ii) και 31 (παράγραφος 2 στοιχείο β) του σχεδίου του Καν. ΕΕΣ. Ειδικά για τα Προγράμματα Interreg που συγχρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ, πέραν των δεικτών του Πίνακα 1 (για λεπτομέρειες βλ. Κεφάλαιο 5.2), στο Παράρτημα Ι του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ έχουν συμπεριληφθεί πρόσθετοι κοινοί δείκτες ειδικά για τα Προγράμματα ΕΕΣ (Πίνακας 2 Παραρτήματος Ι Καν. ΕΤΠΑ). Οι δείκτες αυτοί θα χρησιμοποιούνται στα Προγράμματα ΕΕΣ κατά προτεραιότητα, ενώ μπορεί να γίνει χρήση και των δεικτών του Πίνακα 1 του σχεδίου του Καν. ΕΤΠΑ εφόσον κριθεί σκόπιμο. Στην Επιτροπή θα αποστέλλονται τα αθροιστικά δεδομένα ανά δείκτη και ανά Πρόγραμμα.

Την ΠΠ 2021-2027 όλοι οι δείκτες του Προγράμματος συμπεριλαμβάνονται στο Πλαίσιο Επίδοσης (Π.Ε.) με τα σχετικά ορόσημα και στόχους (βλ. Κεφάλαιο 5.3). Για τη δικαιολόγηση της επιλογής των δεικτών και της στοχοθέτησής τους συστήνεται η διαμόρφωση Μεθοδολογικού Εγγράφου για το Πλαίσιο Επίδοσης, το οποίο θα συνοδεύει το προς έγκριση Πρόγραμμα και στο οποίο θα περιλαμβάνονται πληροφορίες για τον καθορισμό του Π.Ε. για κάθε ειδικό στόχο. Για τα Προγράμματα Interreg έχει δημιουργηθεί από την Επιτροπή ξεχωριστό υπόδειγμα υποβολής Προγράμματος, το οποίο έχει ενσωματωθεί στο Παράρτημα του σχεδίου του Καν. ΕΕΣ.

Όσον αφορά στην Αξιολόγηση, το Κράτος Μέλος ή η Διαχειριστική Αρχή (ΔΑ) θα πρέπει να πραγματοποιήσει αξιολογήσεις για κάθε Πρόγραμμα Interreg. Κάθε αξιολόγηση θα πρέπει να αποτιμά κάθε Πρόγραμμα σε σχέση με ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα κριτήρια: αποτελεσματικότητα (effectiveness), αποδοτικότητα (efficiency), συνάφεια (relevance), συνέπεια (coherence) και ενωσιακή προστιθέμενη αξία (EU added value), με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας του σχεδιασμού και της υλοποίησης των Προγραμμάτων. Οι αξιολογήσεις μπορούν επίσης να καλύπτουν και άλλα σχετικά κριτήρια, όπως μη αποκλεισμό (inclusiveness), μη διάκριση (non-discrimination) και προβολή (visibility), και μπορούν να καλύπτουν περισσότερα του ενός Προγράμματος.

Περαιτέρω, η ΔΑ θα πρέπει:
• να πραγματοποιήσει μία αξιολόγηση επιπτώσεων για κάθε Πρόγραμμα Interreg μέχρι τις 30 Ιουνίου 2029 (άρθρο 34 σχεδίου Καν. ΕΕΣ),
• να διαμορφώσει ένα σχέδιο αξιολόγησης, το οποίο μπορεί να αφορά περισσότερα του ενός Προγράμματος Interreg, το οποίο θα πρέπει να υποβληθεί στην Επιτροπή Παρακολούθησης το αργότερο 1 έτος από την έγκριση του Προγράμματος Interreg που αφορά (άρθρο 34 σχεδίου Καν. ΕΕΣ),
• να υποβάλλει στην Επιτροπή μία τελική έκθεση επιδόσεων για κάθε Πρόγραμμα Interreg έως τις 15 Φεβρουαρίου 2031 (άρθρο 32 σχεδίου Καν. ΕΕΣ).

Ενημερωτικά, αναφέρεται ότι στο πλαίσιο των 13 Προγραμμάτων Interreg στα οποία συμμετέχει η Ελλάδα κατά την ΠΠ 2014-2020, λειτουργούν ήδη ισάριθμες Ομάδες ή/και Επιτροπές Προγραμματισμού, με αντικείμενο την κατάρτιση του αντίστοιχου νέου Προγράμματος για την ΠΠ 2021-2027. Το όργανο αυτό αποτελείται από εκπροσώπους των εθνικών αρχών των συνεργαζόμενων χωρών κάθε Προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης της Διαχειριστικής Αρχής/Κοινής Γραμματείας, με τη συμβουλευτική συμμετοχή εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κάθε Ομάδα/Επιτροπή Προγραμματισμού, διενεργεί όλες τις απαραίτητες διαβουλεύσεις και καταρτίζει το αντίστοιχο (κοινό) Πρόγραμμα Συνεργασίας, το οποίο η αρμόδια ΔΑ θα υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μακροπεριφερειακή στρατηγική Αδριατικής -Ιονίου (EUSAIR)

Παράλληλα, καθώς η χώρα μας συμμετέχει στη μακροπεριφερειακή στρατηγική Αδριατικής-Ιονίου (EUSAIR), η οποία έχει αναγνωρίσει εμβληματικές προτεραιότητες και εμβληματικά έργα για την ΠΠ 2021-2027, τόσο τα τομεακά και περιφερειακά Προγράμματα, όσο και τα Προγράμματα ΕΕΣ θα πρέπει να ευθυγραμμίσουν αντίστοιχες προτεραιότητες και άξονες με τη στρατηγική και να αναγνωρίσουν στρατηγικά έργα που συμβάλουν στην ανάδειξη της περιοχής και παρέχουν προστιθέμενη αξία στη στρατηγική EUSAIR. Για το σκοπό αυτό θα πραγματοποιηθούν διαβουλεύσεις με τις αρχές συγγραφής των προγραμμάτων προκειμένου να παρουσιαστούν οι επιλεγμένες από EUSAIR προτεραιότητες και εμβληματικά (flagship) έργα που επιδιώκεται να αναφερθούν κατ’ αρχάς στα προγράμματα και στη συνέχεια, κατά την υλοποίηση να επιδιωχθεί η συντονισμένη και με τις άλλες χώρες της μακροπεριφέρειας προκήρυξη συναφών δράσεων.

Βασικός στόχος των διακρατικών Προγραμμάτων που έχουν επιλέξιμες περιοχές που ταυτίζονται με τις μακροπεριφερειακές στρατηγικές είναι να κατευθύνουν τα % των πόρων τους στην υλοποίηση της στρατηγικής (άρθρο 15(3) της θεματικής συγκέντρωσης, Καν ΕΕΣ), ενώ παράλληλα στο άρθρο 14(4)(b) αναφέρεται ότι στόχος σε όλες τις συνιστώσες των Προγραμμάτων Interreg είναι η ενίσχυση της θεσμικής επάρκειας των Δημοσίων Οργανισμών και των λοιπών εταίρων για την υλοποίηση των μακροπεριφερειακών στρατηγικών.

6. Ανάπτυξη της εταιρικής σχέσης στα Προγράμματα

Εδώ και μια δεκαετία, η εταιρική σχέση έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις βασικές αρχές για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση των Ευρωπαϊκών Ταμείων και έχει συνδεθεί στενά με την προσέγγιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας8. Η αρχή της εταιρικής σχέσης συνεπάγεται στενή συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των δημόσιων αρχών των Κρατών Μελών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, των φορέων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και του ιδιωτικού τομέα. Οι εταίροι στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά σε όλο τον κύκλο ζωής των Προγραμμάτων (σχεδιασμός, προετοιμασία, εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση).

Στη βάση της εταιρικής σχέσης, η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση σημαίνει συντονισμένη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Κρατών Μελών και των τοπικών και περιφερειακών αρχών με σκοπό τη χάραξη και εφαρμογή πολιτικών της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα η εφαρμογή των πολιτικών των ΕΔΕΤ, βελτιώνεται η συλλογική δέσμευση, αυξάνεται η αφομοίωση συγκεκριμένων πολιτικών, αναπτύσσεται γνώση και τεχνογνωσία, ενσωματώνονται απόψεις και οπτικές ενώ διασφαλίζεται μεγαλύτερη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων.

Το 2014 εκδόθηκε ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Δεοντολογίας για την Εταιρική Σχέση (ΕΚΔΕΣ) στο πλαίσιο των ΕΔΕΤ, ο οποίος θέτοντας τις βασικές κατευθυντήριες αρχές για τη διαμόρφωση, αντιπροσωπευτικών, συνεκτικών και αποτελεσματικών εταιρικών σχέσεων για τη διαχείριση των πόρων και των επιλέξιμων δράσεων των Ευρωπαϊκών Ταμείων δημιουργεί μια ουσιαστική θεσμική κατεύθυνση για την Πολιτική της Συνοχής.

Ο ΕΚΔΕΣ θεσπίζει ένα σύνολο κοινών προδιαγραφών προκειμένου, να επιτευχθεί έγκαιρη και αξιόπιστη διαβούλευση και διάλογος με τους εταίρους σύμφωνα και με την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση για τον προγραμματισμό και την εφαρμογή των παρεμβάσεων των ΕΔΕΤ.

Στο πλαίσιο της ΠΠ 2021-2027, σύμφωνα με το άρθρο 6 του σχεδίου του ΚΚΔ που αναφέρεται στην εταιρική σχέση και την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, κάθε Κράτος Μέλος οργανώνει εταιρική σχέση με τις αρμόδιες περιφερειακές και τοπικές αρχές». Η εταιρική σχέση, σύμφωνα με το άρθρο 6 του σχεδίου του ΚΚΔ, θα πρέπει να οργανωθεί προωθώντας τη συμμετοχή των εταίρων σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας και της εφαρμογής των Προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής στις επιτροπές παρακολούθησης.

Για την ανάπτυξη εταιρικής σχέσης θα πρέπει να εδραιωθεί ο διάλογος με εταίρους από:
• τις αστικές και άλλες δημόσιες αρχές
• τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους
• τους φορείς που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών, περιβαλλοντικούς εταίρους και φορείς που είναι υπεύθυνοι για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης, των θεμελιωδών δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, της ισότητας των φύλων και της καταπολέμησης των διακρίσεων.

Σύμφωνα με την προσέγγιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, το Κράτος Μέλος προωθεί τη συμμετοχή των εν λόγω εταίρων τόσο στην εκπόνηση συμφωνιών εταιρικής σχέσης όσο και σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας και της εφαρμογής των Προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής στις επιτροπές παρακολούθησης (άρθρο 34). Η οργάνωση και η εφαρμογή της εταιρικής σχέσης πραγματοποιείται σύμφωνα με τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 240/2014 της Επιτροπής9 σχετικά με τον ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας για την εταιρική σχέση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων.

Επιπλέον, στο σχέδιο του Καν. ΕΚΤ+ (άρθρο 8) αναφέρονται πρόσθετα στοιχεία σχετικά με την οργάνωση και την ανάπτυξη της εταιρικής σχέσης και συγκεκριμένα σχετικά με την υποχρέωση των Κρατών Μελών για τη διασφάλιση της επαρκούς συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην υλοποίηση των πολιτικών απασχόλησης, εκπαίδευσης και κοινωνικής ένταξης που υποστηρίζονται από το σκέλος του ΕΚΤ+ στο πλαίσιο της επιμερισμένης διαχείρισης, καθώς και της χορήγησης κατάλληλου ποσού από τους πόρους του ΕΚΤ+ για την ενίσχυση των ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Η επιλογή των εταίρων θα πρέπει να γίνει στη βάση του σεβασμού της αρχής της αντιπροσωπευτικότητας, δηλαδή να συμπεριλαμβάνονται στην εταιρική σχέση θεσμικά όργανα, οργανώσεις και φορείς που εκπροσωπούν ομάδες που μπορούν να επηρεάσουν ή να επηρεαστούν από την υλοποίηση των Προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων φορέων που εκπροσωπούν ευάλωτες ή περιθωριοποιημένες πληθυσμιακές ομάδες.

Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η οργάνωση της εταιρικής σχέσης έτσι ώστε να διαμορφωθεί με όρους διαφάνειας για όλους τους εταίρους και ο καθένας να γνωρίζει ποιος είναι ο σκοπός της εταιρικής σχέσης, ποιος κάνει τι και ποια αποτελέσματα αναμένονται από την ανάπτυξη αυτής της σχέσης.

Οι εταίροι πρέπει να συμμετέχουν ουσιαστικά στην ανάλυση των προκλήσεων και αναγκών που πρέπει να αντιμετωπιστούν, στην επιλογή των στόχων και προτεραιοτήτων για την αντιμετώπιση αυτών των αναγκών, στην ύπαρξη των κατάλληλων συντονιστικών μηχανισμών για τη δημιουργία συνεργειών μεταξύ των διαφόρων μέσων που διατίθενται με στόχο την ενίσχυση της έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.

Οι επιτροπές παρακολούθησης ενσωματώνουν την εταιρική σχέση στις εργασίες των Προγραμμάτων. Η επιλογή των μελών των επιτροπών παρακολούθησης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τους εταίρους που συμμετείχαν ενεργά στη προετοιμασία του Προγράμματος ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής συνέχεια και ανάληψη ευθύνης μεταξύ των σταδίων προγραμματισμού και υλοποίησης. Είναι σημαντικό, η εκπροσώπηση των διαφόρων εταίρων να βασίζεται στις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους για την υλοποίηση των Προγραμμάτων, οι επιτροπές παρακολούθησης να έχουν ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων και ποικίλη σύνθεση, ο κατάλογος των μελών των επιτροπών παρακολούθησης και άλλων ομάδων εργασίας να δημοσιοποιείται και κάθε επιλεγμένος εταίρος να γνωρίζει τα καθήκοντά του ως προς την εμπιστευτικότητα και τη σύγκρουση συμφερόντων, με ειδική επιμόρφωση και έγγραφη διατύπωση των υποχρεώσεών του.

Η συμμετοχή των εταίρων θα πρέπει επίσης, να εδραιωθεί και στο πλαίσιο των αξιολογήσεων των Προγραμμάτων, δεδομένου ότι η συμμετοχή τους συμβάλλει στην αμεροληψία των αποτελεσμάτων και τη διασπορά της μάθησης σε όλους τους φορείς που λαμβάνουν μέρος στη διαδικασία προγραμματισμού.

7. Περιεχόμενο και έγκριση Προγραμμάτων (εκτός ΕΕΣ)

Βάσει του άρθρου 17 του σχεδίου του ΚΚΔ, τα στοιχεία που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο κάθε Προγράμματος της ΠΠ 2021-2027 είναι:
• Η στρατηγική για τη συνεισφορά του Προγράμματος στην επίτευξη των στόχων πολιτικής ή του ειδικού στόχου του ΤΔΜ και την επικοινωνιακή προβολή των αποτελεσμάτων του (άρθρο 17, παρ. 1).
• Μία ή περισσότερες προτεραιότητες (υπό την έννοια του Άξονα Προτεραιότητας σε όλα τα Προγράμματα εκτός του ΕΠΑΛΘ): κάθε προτεραιότητα αντιστοιχεί σε έναν και μόνο στόχο πολιτικής ή σε τεχνική βοήθεια αν υλοποιείται βάσει του άρθρου 30(4) ή 32 και μπορεί να λάβει χρηματοδότηση από ένα ή περισσότερα Ταμεία. Μια προτεραιότητα που αντιστοιχεί σε έναν στόχο πολιτικής αποτελείται από έναν ή περισσότερους ειδικούς στόχους. Περισσότερες της μίας προτεραιότητες μπορεί να αντιστοιχούν στον ίδιο στόχο πολιτικής. Για τα Προγράμματα που υποστηρίζονται από το ΕΤΘΑ, κάθε προτεραιότητα μπορεί να αντιστοιχεί σε έναν ή περισσότερους στόχους πολιτικής (άρθρο 17, παρ. 2).
• Μία συνοπτική παρουσίαση των κύριων προκλήσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα επιμέρους στοιχεία που αναφέρονται στο άρθρο 17 παράγραφος 3 στοιχείο α. Για τα Προγράμματα που περιορίζονται στον ειδικό στόχο που καθορίζεται στο άρθρο 4 παράγραφος 1 σημείο xi του κανονισμού ΕΚΤ+ δεν ισχύουν τα σημεία i, ii και vi του στοιχείου α της παραγράφου 3. Το στοιχείο δ της παραγράφου 3, δεν ισχύει για τον ειδικό στόχο που καθορίζεται στο άρθρο 4, παράγραφος 1 σημείο xi του κανονισμού ΕΚΤ+.
• Μία αιτιολόγηση των επιλεγμένων στόχων πολιτικής, των αντίστοιχων προτεραιοτήτων, των ειδικών στόχων και των μορφών στήριξης (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο β).
• Οι ειδικοί στόχοι κάθε προτεραιότητας εκτός της τεχνικής βοήθειας (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο γ).
• Για κάθε ειδικό στόχο (με εξαίρεση τον ειδικό στόχο που καθορίζεται στο άρθρο 4 στοιχείο γ σημείο vii σχεδίου Καν. ΕΚΤ+), θα πρέπει να καθοριστούν τα σχετικά είδη δράσεων και η αναμενόμενη συμβολή τους στους εν λόγω ειδικούς στόχους και στις μακροπεριφερειακές στρατηγικές και τις στρατηγικές για τις θαλάσσιες λεκάνες και στα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης του ΤΔΜ, ανάλογα με την περίπτωση, οι δείκτες εκροών και δείκτες αποτελεσμάτων με τα αντίστοιχα ορόσημα και στόχους, οι βασικές ομάδες-στόχου, η ενδεικτική κατανομή των προγραμματισμένων πόρων, ένδειξη των στοχευόμενων περιοχών, συμπεριλαμβανομένης της προβλεπόμενης χρήσης των ΟΧΕ, των ΤΑΠΤΟΚ ή άλλων χωρκών εργαλείων,οι διαπεριφερειακές, διασυνοριακές και διακρατικές δράσεις με δικαιούχους εγκατεστημένους σε τουλάχιστον ένα άλλο Κράτος Μέλος ή της εκτός της Ένωσης, ανάλογα με την περίπτωση, την προβλεπόμενη χρήση των χρηματοδοτικών μέσων (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο δ).
• Για τον ειδικό στόχο του ΤΔΜ, αιτιολόγηση των μεταφερόμενων ποσών από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ+ σύμφωνα με το άρθρο 21α, καθώς και την κατανομή τους ανά κατηγορία Περιφέρειας αντικατοπτρίζοντας τα προγραμματισμένα είδη παρέμβασης σύμφωνα με τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο δ, σημείο viii – υπό διαπραγμάτευση)
• Την προβλεπόμενη χρήση της τεχνικής βοήθειας σύμφωνα με το άρθρο 32 όπου εφαρμόζεται και για κάθε προτεραιότητα τεχνικής βοήθειας που υλοποιείται σύφωνα με το άρθρο 30(4) τα σχετικά είδη δράσεων, τους δείκτες εκροών και δείκτες αποτελεσμάτων με τα αντίστοιχα ορόσημα και στόχους, τις βασικές ομάδες-στόχου και τα είδη παρέμβασης και ενδεικτική κατανομή των
προγραμματισμένων πόρων ανά είδος παρέμβασης ή τομέα στήριξης (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο δ).
• Το πλάνο χρηματοδότησης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο στ.
• Τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τη συμμετοχή των σχετικών εταίρων που αναφέρονται στο άρθρο 6 στην κατάρτιση του Προγράμματος και τον ρόλο των εν λόγω εταίρων για την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση του Προγράμματος (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο ζ).
• Η αξιολόγηση του κατά πόσο κάθε αναγκαίος όρος που ορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 11, το Παράρτημα ΙΙΙ και το Παράρτημα IV και ο οποίος συνδέεται με τον εν λόγω ειδικό στόχο, πληρούται κατά την ημερομηνία υποβολής του Προγράμματος (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο η).
• Η προβλεπόμενη προσέγγιση για ζητήματα επικοινωνίας και προβολής του Προγράμματος (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο θ).
• Οι αρχές του Προγράμματος και ο φορέας ή στην περίπτωση της τεχνικής βοήθειας που υλοποίείται σύμφωνα με το άρθρο 30(5), κατά περίπτωση φορείς που λαμβάνουν πληρωμές από την Επιτροπή (άρθρο 17, παρ. 3, στοιχείο ι). Αν λαμβάνουν πληρωμές από την Επιτροπή περισσότεροι του ενός φορείς, το Κράτος Μέλος καθορίζει το μερίδιο των ποσών που επιστρέφονται μεταξύ των φορέων αυτών.

Ειδικά για τα ισχύοντα για την Τεχνική Βοήθεια θα δοθούν στο επόμενο διάστημα σχετικές οδηγίες.

Κατά την υποβολή των Προγραμμάτων για το ΕΤΠΑ, το ΤΣ, το ΕΚΤ+ και το ΕΤΘΑ, συμπεριλαμβάνεται (για ενημέρωση) κατάλογος με τα προγραμματιζόμενα έργα στρατηγικής σημασίας μαζί με το σχετιζόμενο χρονοδιάγραμμα (άρθρο 17 υπό διαπραγμάτευση).

Για το Πρόγραμμα του ΤΔΜ, υποβάλλονται στην Επιτροπή κατά τη διαδικασία έγκρισης/τροποποίησης τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης ως μέρος του Προγράμματος (άρθρο 7 σχεδίου Καν. ΤΔΜ).

Για όλα τα προγράμματα θα πρέπει να εξεταστεί η ανάγκη διενέργειας εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την αρμόδια Δ/νση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του ΥΠΕΝ. Η διαδικασία θα πρέπει να εφαρμοσθεί κατά την προετοιμασία των Προγραμμάτων και να έχει ολοκληρωθεί προ της έγκρισής τους. Σύμφωνα με το έγγραφο των Γ.Δ. Περιβάλλοντος και Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης (Ref. Ares(2020)32846-06/01/2020):
“Τα συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ προγράμματα που καθορίζουν το πλαίσιο για τη μελλοντική ανάπτυξη των έργων που απαριθμούνται στην οδηγία 2011/92/ΕΕ (ΕΠΕ)4 και εντάσσονται σε έναν από τους τομείς που αναφέρονται στο άρθρο 3 παράγραφος 2 στοιχείο α) της οδηγίας ΣΠΕ (π.χ. μεταφορές, ενέργεια, γεωργία, χρήση γης) απαιτούν τη διενέργεια εκτίμησης βάσει της οδηγίας ΣΠΕ.
Τα προγράμματα που εντάσσονται σε τομείς οι οποίοι δεν καλύπτονται από την οδηγία ΣΠΕ (για παράδειγμα, εδαφική συνεργασία, κοινωνική δράση, μετανάστευση, ασφάλεια ή διαχείριση των συνόρων) δεν απαιτούν, κατ’ αρχήν, τη διενέργεια εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η πείρα έχει δείξει ότι οι παρεμβάσεις που υποστηρίζονται από τέτοιου είδους προγράμματα στις περισσότερες περιπτώσεις δεν περιλαμβάνουν έργα ή υποδομές που προβλέπονται στα παραρτήματα της οδηγίας ΕΠΕ. Ωστόσο, αν τα εν λόγω προγράμματα καθορίζουν το πλαίσιο για την ανάπτυξη έργων που απαριθμούνται στα παραρτήματα της οδηγίας ΕΠΕ (όπως η κατασκευή σχολείων, νοσοκομείων, εγκαταστάσεων στέγασης για μετανάστες, διακρατικών ή διασυνοριακών υποδομών), είναι αναγκαίο να προσδιοριστεί αν ενδέχεται να έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις5. Αν από τον έλεγχο συναχθεί ότι δεν απαιτείται η διενέργεια εκτίμησης, οι λόγοι που οδήγησαν στο συμπέρασμα αυτό θα πρέπει να δημοσιοποιούνται”.

Η ΕΕ θα αξιολογήσει το κάθε Πρόγραμμα και τη συμμόρφωσή του με τον ΚΚΔ και με τους ειδικούς για κάθε Ταμείο Κανονισμούς. Για το ΕΤΠΑ, ΤΣ, ΕΚΤ+ και ΕΤΘΑ, η Επιτροπή θα αξιολογήσει και τη συνέπεια του κάθε Προγράμματος με το ΕΣΠΑ 2021-2027. Στην αξιολόγησή της η Επιτροπή θα λάβει ιδίως υπόψη τις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις, τις σχετικές προκλήσεις που έχουν αναγνωριστεί στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, τις αρχές του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν αυτές οι προκλήσεις (άρθρο 18 παράγραφος 1).

Η ΕΕ θα υποβάλει τις παρατηρήσεις της εντός 3 μηνών από την ημερομηνία υποβολής του Προγράμματος από το Κράτος Μέλος (άρθρο 18 παράγραφος 2). Το Κράτος Μέλος επανεξετάζει το Πρόγραμμα, λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις της ΕΕ (άρθρο 18 παράγραφος 3). Τέλος, η ΕΕ εκδίδει εγκριτική απόφαση μέσω εκτελεστικής πράξης για την έγκριση του Προγράμματος, το αργότερο 5 μήνες μετά την ημερομηνία της πρώτης υποβολής του Προγράμματος από το Κράτος Μέλος (άρθρο 18 παράγραφος 4).

7.1. Υπόδειγμα Προγραμμάτων (εκτός ΕΕΣ)

Το υπόδειγμα (template) των Προγραμμάτων που υποστηρίζονται από το ΕΤΠΑ (εκτός ΕΕΣ), το ΕΚΤ+, το ΤΔΜ, το Ταμείο Συνοχής και το ΕΤΘΑ έχει ενσωματωθεί στο Παράρτημα V του σχεδίου του ΚΚΔ (Παράρτημα I της Εγκυκλίου). Για τα Προγράμματα ΕΕΣ έχει δημιουργηθεί από την Επιτροπή ξεχωριστό υπόδειγμα για την υποβολή των Προγραμμάτων. Η συμπλήρωση των υποδειγμάτων θα γίνει στην SFC και θα υπάρχει περιορισμός χαρακτήρων ανά πεδίο, όπως ορίζεται στο κάθε υπόδειγμα.

Το υπόδειγμα των Προγραμμάτων (εκτός ΕΕΣ) περιλαμβάνει 8 κεφάλαια:
1. Στρατηγική του προγράμματος
2. Προτεραιότητες
3. Σχέδιο χρηματοδότησης
4. Αναγκαίοι πρόσφοροι όροι
5. Αρχές του προγράμματος
6. Εταιρική σχέση
7. Επικοινωνία και προβολή
8. Χρήση μοναδιαίων δαπανών, εφάπαξ ποσών, κατ’ αποκοπή συντελεστών και χρηματοδότησης που δεν συνδέεται με δαπάνες

Το υπόδειγμα των Προγραμμάτων (εκτός ΕΕΣ) περιλαμβάνει επίσης και 4 προσαρτήματα:
1. Συνεισφορά της ΕΕ που βασίζεται σε μοναδιαία κόστη, εφάπαξ ποσά και κατ’ αποκοπή ποσά
2. Συνεισφορά της ΕΕ που βασίζεται σε χρηματοδότηση που δεν συνδέεται με τις δαπάνες
3. Σχέδιο δράσης ΕΤΘΑ για την παράκτια αλιεία μικρής κλίμακας
4. Σχέδιο δράσης ΕΤΘΑ για κάθε εξόχως απόκεντρη περιοχή

Στο Κεφάλαιο 1 του υποδείγματος πρέπει να αναλυθεί η στρατηγική του κάθε Προγράμματος και να γίνει αναφορά στις κύριες προκλήσεις ανάπτυξης και τις απαντήσεις ανά τομέα πολιτικής. Θα πρέπει να γίνει επιλογή των στόχων πολιτικής για το στόχο για την απασχόληση και την ανάπτυξη και συνοπτική αιτιολόγηση ανά ειδικό στόχο ή ειδική προτεραιότητα ΕΚΤ+. Ειδικά για το ΕΤΘΑ, θα πρέπει να γίνει ανάλυση SWOT για κάθε προτεραιότητα.

Στο Κεφάλαιο 2 του υποδείγματος πρέπει να αναλυθεί η δομή του κάθε Προγράμματος. Η ανάλυση γίνεται ανά Άξονα Προτεραιότητας (ΑΠ). Για τους ΑΠ εκτός της τεχνικής βοήθειας και ανά ειδικό στόχο, θα πρέπει να περιγραφούν μεταξύ άλλων οι παρεμβάσεις που σχεδιάζονται να υλοποιηθούν, οι βασικές ομάδες στόχοι, η προβλεπόμενη χρήση των εδαφικών εργαλείων ή/ και των χρηματοδοτικών μέσων. Ανά ειδικό στόχο, θα πρέπει να συμπληρωθούν οι πίνακες των δεικτών εκροών και αποτελεσμάτων και να γίνει ενδεικτική κατανομή των πόρων ανά είδος παρέμβασης. Ειδικά πεδία έχον αναπτυχθεί για τον ειδικό στόχο «Αντιμετώπιση των υλικών στερήσεων». Ξεχωριστή σχετική ανάλυση θα πρέπει να γίνει για τον ΑΠ της τεχνικής βοήθειας σε κάθε Πρόγραμμα.

Στο Κεφάλαιο 3 του υποδείγματος θα πρέπει να γίνει ανάλυση των χρηματοδοτικών κονδυλίων ανά έτος, ανά Ταμείο και εθνική συγχρηματοδότηση. Το Κεφ. 3Α αφορά μόνο στις περιπτώσεις αναθεωρήσεων των προγραμμάτων και δεν συμπληρώνεται στην παρούσα φάση. Για το ΕΤΘΑ συμπληρώνονται ξεχωριστοί πίνακες για την ανάλυση των χρηματοδοτικών κονδυλίων.

Στο Κεφάλαιο 4 του υποδείγματος πρέπει να αναφερθεί η εκπλήρωση ή μη των κριτηρίων των αναγκαίων όρων.

Στο Κεφάλαιο 5 του υποδείγματος πρέπει να δοθούν τα στοιχεία των αρχών του κάθε Προγράμματος και να συμπληρωθεί η κατανομή των επιστρεφόμενων ποσών για την τεχνική βοήθεια κατά εφαρμογή του άρθρου 30 παράγραφος 5 αν έχουν προσδιοριστεί περισσότεροι φορείς για να λαμβάνουν πληρωμές από την Επιτροπή.

Στο Κεφάλαιο 6 του υποδείγματος πρέπει να περιγραφεί η εταιρική σχέση στο πλαίσιο κάθε Προγράμματος. Ειδικότερα θα πρέπει να γίνει περιγραφή των δράσεων που αναλήφθηκαν για συμμετοχή των εταίρων στο σχεδιασμό και του ρόλου τους στην υλοποίηση, παρακολούθηση και αξιολόγηση του προγράμματος.

Στο Κεφάλαιο 7 του υποδείγματος πρέπει να αναλυθεί η προβλεπόμενη προσέγγιση στην επικοινωνία και την προβολή κάθε Προγράμματος.

Το Κεφάλαιο 8 του υποδείγματος αφορά τη χρήση μοναδιαίων δαπανών, εφάπαξ ποσών, κατ’ αποκοπή συντελεστών και χρηματοδότησης που δεν συνδέεται με δαπάνες που σχετίζονται με τα άρθρα 88 και 89 του ΚΚΔ.

Τα υποδείγματα στο Προσάρτημα 1 και στο Προσάρτημα 2 σχετίζονται με τα δεδομένα που πρέπει υποβληθούν στην περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 88 και 89 του ΚΚΔ αντίστοιχα.

Το Προσάρτημα 3 και το Προσάρτημα 4 αφορούν μόνο το Πρόγραμμα του ΕΤΘΑ και αφορούν τα σχέδια δράσης που πρέπει να υποβληθούν για την παράκτια αλιεία μικρής κλίμακας και για κάθε εξόχως απόκεντρη περιοχή.

Αναλυτικότερες οδηγίες και τεχνικές λεπτομέρειες για τη συμπλήρωση του υποδείγματος των Προγραμμάτων για το στόχο «Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη» θα δοθούν από την ΕΑΣ εφόσον απαιτηθεί, ενώ κάποια κεφάλαια του υποδείγματος θα συμπληρωθούν με οριζόντιες διατυπώσεις κειμένων που θα δοθούν από την ΕΑΣ.

8. Όργανα σχεδιασμού και κατάρτισης των Προγραμμάτων (εκτός ΕΕΣ)

Για το σχεδιασμό και τη συγγραφή των νέων Προγραμμάτων θα ακολουθηθούν τα παρακάτω:

Για τα Περιφερειακά Προγράμματα, η κάθε Περιφέρεια σχεδιάζει το νέο Πρόγραμμα, λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών και τις κατευθύνσεις των εθνικών τομεακών πολιτικών. Η Διαχειριστική Αρχή (ΔΑ) του ΠΕΠ 2014-2020 αναλαμβάνει τη συγγραφή των κειμένων του νέου Προγράμματος, με τη συνδρομή της Ομάδας Σχεδιασμού Προγράμματος που θα συγκροτηθεί.

Για τα Τομεακά Προγράμματα, για τα οποία υπάρχουν Διαχειριστικές Αρχές από την ΠΠ 2014-2020, τη συγγραφή των νέων Προγραμμάτων αναλαμβάνουν οι ΔΑ, σε συνεργασία με τα αρμόδια Υπουργεία και τις Επιτελικές Δομές ΕΣΠΑ στο πλαίσιο Ομάδων Σχεδιασμού Προγράμματος που σκόπιμο είναι να συγκροτηθούν. Για τα Τομεακά Προγράμματα που δεν υπάρχουν αντίστοιχες Διαχειριστικές Αρχές τη συγγραφή των Προγραμμάτων αναλαμβάνουν κατά τα ανωτέρω, οι δομές που θα αναλάβουν τη διαχείριση στην ΠΠ 2021-2027, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον πίνακα που ακολουθεί.

Όλες οι παραπάνω αρχές συνεργάζονται στενά, για την εκπόνηση του έργου τους και μέχρι την υποβολή των Προγραμμάτων, με την ΕΑΣ (ΕΥΣΣΑ/ΕΥΣΕΚΤ) που έχει την ευθύνη συντονισμού της όλης διαδικασίας και την τελική έγκριση υποβολής των Προγραμμάτων στην SFC.

Οι Περιφέρειες και τα αρμόδια Υπουργεία για να υποστηρίξουν τη διαμόρφωση των Προγραμμάτων, διαβουλεύονται στενά τόσο με τα συναρμόδια για τη διαμόρφωση των τομεακών πολιτικών Υπουργεία όσο και με τους Κοινωνικοοικονομικούς Εταίρους σύμφωνα με το περιεχόμενο και τη στρατηγική προσέγγιση του Προγράμματός τους και την προσέγγιση με βάση την οποία αναπτύχθηκε η εταιρική σχέση.

Για την υποστήριξη του έργου τους, οι αρχές που αναλαμβάνουν κατά τα ανωτέρω τη συγγραφή των Προγραμμάτων δύνανται να προσφύγουν και σε εξωτερική υποστήριξη με τη χρήση πόρων Τεχνικής Βοήθειας (ΤΒ) των ΕΠ της ΠΠ 2014-2020. Για τα Τομεακά Προγράμματα που δεν υπάρχουν αντίστοιχες ΔΑ στην ΠΠ 2014-2020, θα πρέπει να προβλεφθεί για αυτά αξιοποίηση ΤΒ από υφιστάμενα ΕΠ ως εξής:
• Πρόγραμμα ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ – χρήση πόρων της ΤΒ του ΕΠ ΜΔΤ.
• ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΚΑΙΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ – χρήση πόρων της ΤΒ του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ.
• Πρόγραμμα ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ – χρήση πόρων της ΤΒ του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ.

Ο σχεδιασμός και η κατάρτιση των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων 2021-2027 γίνεται με βάση τις ενέργειες και το χρονοδιάγραμμα που αναφέρεται στο επόμενο κεφάλαιο.

Στη διαδικασία κατάρτισης των Προγραμμάτων 2021-2027 και προκειμένου να διασφαλιστεί η διαβούλευση με τις τοπικές αρχές καθώς και με τους λοιπούς κοινωνικοοικονομικούς εταίρους, κρίνεται απαραίτητη ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες λόγω της πανδημίας του covid-19, είτε η διοργάνωση αναπτυξιακών συνεδρίων, είτε η οργάνωση με ευθύνη των Διαχειριστικών Αρχών και των άλλων δομών που συμμετέχουν στον σχεδιασμό, διαδικτυακών συναντήσεων με στόχο τη διαβούλευση και την ενημέρωση όλων των εταίρων. Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα των φορέων που έχουν αρμοδιότητα στο σχεδιασμό των Προγραμμάτων για τη διασφάλιση της ενεργού συμμετοχής των φορέων στη διαμόρφωση των Προγραμμάτων – και στη συνέχεια να υπάρχει ενημέρωση των φορέων σχετικά με το αποτέλεσμα της διαβούλευσης. Ως εργαλείο θα εξεταστεί η δυνατότητα χρήσης της πλατφόρμας ΔΙΑΥΛΟΣ.

9. Ενέργειες για το σχεδιασμό και την κατάρτιση των Προγραμμάτων εκτός ΕΕΣ

Στο παραπάνω πλαίσιο, σκόπιμο είναι να συγκροτηθούν Ομάδες Σχεδιασμού Προγράμματος (ΟΣΠ) για κάθε Πρόγραμμα της ΠΠ 2021-2027. Οι ΔΑ ή οι δομές που αναλαμβάνουν το σχεδιασμό των Προγραμμάτων (με τη συνδρομή και των ΟΣΠ), θα πρέπει να αναγνωρίσουν ανά Στόχο Πολιτικής (ΣΠ) τα ενδιαφερόμενα μέρη, τα οποία θα πρέπει να εμπλακούν στη διαδικασία σχεδιασμού των Προγραμμάτων 2021-2027. Σε κάθε ΣΠ θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τουλάχιστον τα ενδιαφερόμενα μέρη που ενεπλάκησαν κατά τη διαδικασία σχεδιασμού του ΕΣΠΑ 2021-2027 και τα οποία αναφέρονται στο Παράρτημα X της Εγκυκλίου.

Με ευθύνη των προαναφερθέντων φορέων οργανώνονται συναντήσεις ανά στόχο πολιτικής, δια ζώσης ή διαδικτυακά, αρχικά με τη διοίκηση, τους φορείς και τους εταίρους, προκειμένου να εξειδικευτούν οι κατηγορίες δράσεων που θα προταθούν προς υλοποίηση στη βάση των επιλεξιμοτήτων των Ταμείων και την εξειδίκευση του π/υ σε επίπεδο ειδικού στόχου.

Στο πλαίσιο αυτό διαμορφώνεται από τις ΔΑ ή τις δομές που αναλαμβάνουν την κατάρτιση των Προγραμμάτων συνοπτικό κείμενο που θα αιτιολογεί ανά ΣΠ τις επιλογές που διατυπώνονται στη βάση συγκεκριμένων αναγκών που αναγνωρίστηκαν και στόχων που τέθηκαν στο πλαίσιο των συζητήσεων με τους εμπλεκόμενους φορείς και εταίρους.

Στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης, θα πρέπει να δοθεί κατάλληλη -αλλά λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των διαδικασιών περιορισμένη- χρονική προθεσμία προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να εκφράσουν την άποψή τους σε σχέση με τα προτεινόμενα σε κάθε Πρόγραμμα 2021-2027.

Παράλληλα, τα κείμενα των Προγραμμάτων που προετοιμάζονται και τα συνοδευτικά αρχεία αποστέλλονται και στην ΕΥΣΣΑ. Με ευθύνη της ΕΥΣΣΑ θα οργανωθεί στη συνέχεια συντονιστική συνάντηση δια ζώσης ή διαδικτυακά, προκειμένου να συντονιστεί η οριστικοποίηση των Προγραμμάτων, των κατηγοριών δράσεων και η ανάλυση των π/υ ανά Πρόγραμμα.

Οι ΔΑ ή οι δομές που αναλαμβάνουν την κατάρτιση των Προγραμμάτων θα πρέπει να μεριμνήσουν για την εφαρμογή της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και την έγκαιρη εκπόνηση του περιβαλλοντικού προελέγχου ή/και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), προκειμένου να εξεταστούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των υπό κατάρτιση προγραμμάτων και να αποφευχθούν καθυστερήσεις στη διαδικασία υποβολής των Προγραμμάτων στην ΕΕ. Η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των Προγραμμάτων αποτελεί μια διαδικασία «παράλληλη και συμπληρωματική» με την εκπόνηση του προγράμματος η οποία θα ολοκληρωθεί με την κατάρτιση του τελικού σχεδίου του Προγράμματος.

Τα Προγράμματα θα υποβληθούν επίσημα μέσω της SFC2021 τρεις (3) μήνες μετά την επίσημη υποβολή του ΕΣΠΑ 2021-2027, θα προηγηθούν όμως και άτυπες υποβολές προς την Επιτροπή για τη διευκόλυνση της διαδικασίας διαβούλευσης και την ταχύτερη έγκριση μετά την επίσημη υποβολή.

Για την έγκριση των Προγραμμάτων η επίσημη υποβολή των οποίων πραγματοποιείται όπως πάντα στην SFC με την έγκριση της ΓΓΔΕ&ΕΣΠΑ, θα πρέπει να συνοδεύεται τουλάχιστον από τα ακόλουθα:
• Το μεθοδολογικό έγγραφο για το πλαίσιο επίδοσης του Προγράμματος.
• Τον κατάλογο με τα προγραμματιζόμενα έργα στρατηγικής σημασίας μαζί με σχετιζόμενο χρονοδιάγραμμα για Προγράμματα ΕΤΠΑ, ΤΣ, ΕΚΤ+ και ΕΤΘΑ.
• Τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης, για το Πρόγραμμα του ΤΔΜ.
• Την ΚΥΑ έγκρισης της ΣΜΠΕ ή την Απόφαση του ΥΠΕΝ για την εξαίρεση από τη διαδικασία εκπόνησης ΣΜΠΕ.

Οι υπηρεσίες της ΓΓΔΕ και ΕΣΠΑ παραμένουν στη διάθεση των αποδεκτών της εγκυκλίου για κάθε περαιτέρω διευκρίνιση και συνεργασία.

ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ
Ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Οργάνωσης, Διοικητικής και Τεχνικής Υποστήριξης

Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ