Άρθρο 1
Αντικείμενο της Δράσης

Αντικείμενο της παρούσας δράσης είναι η ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων για την παραγωγή προϊόντων στον τομέα της πράσινης βιομηχανίας, με έμφαση στον παραγωγικό κλάδο της ηλεκτροκίνησης, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς και των προϊόντων και αγαθών που προορίζονται για την εξοικονόμηση ενέργειας.
Η δράση στοχεύει στην τεχνολογική, παραγωγική, διοικητική και οργανωτική αναβάθμιση, καθώς και την καινοτόμο και εξωστρεφή ανάπτυξη και μεγέθυνση, με τελικό στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης των παραγωγικών επιχειρήσεων στην εγχώρια και διεθνή αγορά.
Οι επιλεγμένες βιομηχανικές μονάδες στον τομέα της βιώσιμης κινητικότητας (όπως ανακύκλωση συσσωρευτών ηλεκτρικών αυτοκινήτων με επαναχρησιμοποίηση πρώτων υλών, όπως λιθίου και κοβαλτίου, σχεδιασμό ηλεκτρικών οχημάτων και σημεία φόρτισης κανονικής ή υψηλής ισχύος), που θα λάβουν στήριξη, θα λειτουργούν πλήρως με ειδικό τμήμα έρευνας και ανάπτυξης για καινοτόμα προϊόντα/υπηρεσίες.
Η ημερομηνία έναρξης της υποβολής αιτήσεων υπαγωγής επενδυτικών σχεδίων στο παρόν καθεστώς είναι η 30/05/2023. Ημερομηνία λήξης του κύκλου υποβολών ορίζεται η 30/11/2023.

Άρθρο 2
Φορέας Υλοποίησης της Δράσης

Φορέας Υλοποίησης της παρούσας δράσης ορίζεται η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), Υποδιεύθυνση 2, Τομέα Ενέργειας, εφεξής «Επιτελική Δομή» η οποία συστάθηκε και λειτουργεί σύμφωνα με την υπ’ αρ. 28385/28.03.2023 κοινή απόφαση του Υφυπουργού, Ανάπτυξης και Επενδύσεων και του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας «Σκοπός, αρμοδιότητες και εσωτερική διάρθρωση της Ειδικής Υπηρεσίας «Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας» και κατάργηση των υπό στοιχεία 100008/ΕΥΘΥ 936/28.9.2016 (Β’ 2733) και 88238/ΕΥΘΥ
811/29.08.2016 (Β’ 2733) κοινών υπουργικών αποφάσεων» (Β’ 2142).
Ο Φορέας Υλοποίησης της δράσης:
i. Ενημερώνει το σχετικό διαδικτυακό τόπο της Δράσης με συχνές ερωτήσεις απαντήσεις για τη διασαφήνιση των όρων και προϋποθέσεων της παρούσας προκήρυξης, καθώς και όλων των σχετικών θεμάτων που ανακύπτουν κατά την υλοποίηση της Δράσης,
ii. παρακολουθεί την πορεία της Δράσης, σχεδιάζει και εκδίδει τις απαραίτητες οδηγίες κατευθύνσεις προς τους εμπλεκόμενους φορείς. Οι ανωτέρω οδηγίες εκδίδονται βάσει επιστολών, μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ανακοινώσεων στον διαδικτυακό τόπο της Δράσης, ανάλογα με τη σπουδαιότητά τους. Οι εμπλεκόμενοι στη Δράση φορείς οφείλουν να συμμορφώνονται με τις σχετικές οδηγίες/κατευθύνσεις,
iii. αναπτύσσει και συντηρεί πληροφοριακό σύστημα στο οποίο υποβάλλονται οι αιτήσεις των ενδιαφερόμενων/Δικαιούχων, γίνεται η διενέργεια των ελέγχων και η παρακολούθηση υλοποίησης των έργων. Το πληροφοριακό σύστημα ενσωματώνει τους όρους και τις προϋποθέσεις της Δράσης, καθώς και τη διαδικασία υλοποίησης που προβλέπεται σε αυτή. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας/Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ είναι ο κύριος του πληροφοριακού συστήματος υποδοχής των αιτήσεων και αποτελεί τον υπεύθυνο παρακολούθησης ολοκλήρωσης των έργων των Δικαιούχων,
iv. διενεργεί δειγματοληπτικό έλεγχο προκειμένου να εξακριβώσει την ακρίβεια των στοιχείων που αναγράφονται στα αντίγραφα εγγράφων που υποβάλλονται σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή, σε τουλάχιστον πέντε τοις εκατό (5%) των αντιγράφων που υποβλήθηκαν κατά το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 11 του ν. 2690/1999, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 4250/2014, όπως ισχύει,
v. αναθέτει την αξιολόγηση εκάστου επενδυτικού σχεδίου σύμφωνα με τη διαδικασία που περιγράφεται στο άρθρο 17 της παρούσας και ελέγχει τα παραστατικά δαπανών για την καταβολή των ενισχύσεων με χρήση του Πληροφοριακού Συστήματος της Δράσης,
vi. οφείλει να διασφαλίσει την τήρηση φάκελου έργου/ πράξης για διάστημα δέκα (10) ετών από την ολοκλήρωση της δράσης για τους Δικαιούχους. Ο φάκελος πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα δικαιολογητικά και παραστατικά που υποβάλλονται από τον Δικαιούχο με τη σχετική απόφαση για την ολοκλήρωση της πράξης του. Τα ανωτέρω στοιχεία και δικαιολογητικά έγγραφα διατηρούνται υπό τη μορφή αντιγράφων των πρωτοτύπων ή σε κοινώς αποδεκτούς φορείς δεδομένων, περιλαμβανομένων των ηλεκτρονικών εκδόσεων των πρωτότυπων εγγράφων ή εγγράφων που υπάρχουν μόνο σε ηλεκτρονική μορφή και
vii. έχει την ευθύνη του συντονισμού υπηρεσιών πληροφόρησης και ενημέρωσης των ενδιαφερόμενων/Δικαιούχων.

Άρθρο 3
Γενικοί κανόνες χορήγησης των ενισχύσεων

Εκτός των ειδικών όρων, προϋποθέσεων και περιορισμών που αναλύονται σε επόμενα άρθρα της παρούσας, για την ένταξη και υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων λαμβάνονται υπόψη οι πιο κάτω γενικοί κανόνες κρατικών ενισχύσεων:
1. Ο Κανονισμός 651/2014 (ΓΑΚ) και κατά συνέπεια και η παρούσα πρόσκληση δεν εφαρμόζεται στα μέτρα κρατικών ενισχύσεων που συνιστούν, είτε αυτά καθαυτά, είτε οι όροι που τα συνοδεύουν ή η εφαρμοζόμενη μέθοδος χρηματοδότησής τους, παραβίαση του δικαίου της Ένωσης που τα καθιστά παράνομα στο σύνολό τους, και ιδίως: α) σε μέτρα ενίσχυσης βάσει των οποίων η χορήγηση ενισχύσεων υπόκειται στην υποχρέωση του δικαιούχου να διατηρεί στο αντίστοιχο κράτος μέλος είτε την έδρα του, είτε την κύρια εγκατάστασή του. Ωστόσο, είναι αποδεκτή η υποχρέωση του δικαιούχου να διατηρεί, κατά τη χρονική στιγμή καταβολής της ενίσχυσης, εγκατάσταση ή υποκατάστημα στο κράτος μέλος που χορηγεί την ενίσχυση, β) σε μέτρα ενίσχυσης βάσει των οποίων η χορήγηση ενισχύσεων υπόκειται στην υποχρέωση του δικαιούχου να χρησιμοποιεί προϊόντα εγχώριας παραγωγής ή εθνικές υπηρεσίες, γ) σε μέτρα ενίσχυσης τα οποία περιορίζουν τη δυνατότητα των δικαιούχων να κάνουν χρήση των αποτελεσμάτων έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας σε άλλα κράτη μέλη.

2. Σύμφωνα με το άρθρο 8 του ΓΑΚ για τα όρια και τις μέγιστες εντάσεις ενίσχυσης, λαμβάνεται υπόψη το συνολικό ποσό των κρατικών ενισχύσεων που χορηγούνται στην ενισχυόμενη δραστηριότητα, στο ενισχυόμενο έργο ή στην επιχείρηση.

3. Σχετικά με τη σώρευση ενισχύσεων που αφορά στα έργα της παρούσας ισχύουν τα προβλεπόμενα στο άρθρο 8 του ΓΑΚ.
Ειδικότερα:
α) Εάν ενωσιακή χρηματοδότηση που υπόκειται σε κεντρική διαχείριση από τα θεσμικά όργανα, τους Οργανισμούς, τις κοινές επιχειρήσεις ή άλλους φορείς της Ένωσης και δεν τελεί υπό τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο του κράτους μέλους συνδυάζεται με κρατική ενίσχυση, για να εξακριβωθεί κατά πόσον τηρούνται τα όρια κοινοποίησης και οι μέγιστες εντάσεις ενίσχυσης ή τα μέγιστα ποσά ενίσχυσης, λαμβάνονται υπόψη μόνο οι κρατικές ενισχύσεις, με την προϋπόθεση ότι το συνολικό ποσό της δημόσιας χρηματοδότησης που χορηγείται για τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες δεν υπερβαίνει το πλέον ευνοϊκό ποσοστό χρηματοδότησης που καθορίζουν οι ισχύοντες κανόνες της ενωσιακής νομοθεσίας.
β) Οι απαλλασσόμενες ενισχύσεις με προσδιορίσιμες επιλέξιμες δαπάνες μπορούν να σωρευθούν:
αα) με οποιεσδήποτε άλλες κρατικές ενισχύσεις, εφόσον τα εν λόγω μέτρα αφορούν σε διαφορετικές προσδιορίσιμες επιλέξιμες δαπάνες,
ββ) με οποιεσδήποτε άλλες κρατικές ενισχύσεις, όσον αφορά στις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες, οι οποίες επικαλύπτονται πλήρως ή εν μέρει, μόνο αν η σώρευση αυτή δεν οδηγεί σε υπέρβαση της υψηλότερης έντασης ενίσχυσης ή του υψηλότερου ποσού ενίσχυσης που εφαρμόζονται στην ενίσχυση αυτή.
γ) Οι απαλλασσόμενες κρατικές ενισχύσεις δεν σωρεύονται με οποιεσδήποτε ενισχύσεις ήσσονος σημασίας που αφορούν στις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες, εάν η σώρευση αυτή οδηγήσει σε υπέρβαση της έντασης ενίσχυσης που προβλέπεται στο κεφάλαιο III του ΓΑΚ.
δ) Σε περίπτωση που η σώρευση ενισχύσεων οδηγεί σε υπέρβαση των ορίων κοινοποίησης ή/και εντάσεων ή ποσών ενίσχυσης που προβλέπει ο ΓΑΚ, οι προς χορήγηση ενισχύσεις θα προσαρμόζονται ώστε να διασφαλίζεται η μη υπέρβαση των εν λόγω ορίων κοινοποίησης και εντάσεων ενίσχυσης.
ε) Για να εξακριβωθεί η τήρηση των ορίων κοινοποίησης και των μέγιστων εντάσεων ή ποσών ενίσχυσης που προβλέπονται στο ΓΑΚ, λαμβάνεται υπόψη το συνολικό ποσό των ενισχύσεων που χορηγούνται κατά περίπτωση στο ενισχυόμενο επενδυτικό σχέδιο και στην επιχείρηση και ελέγχεται, μεταξύ άλλων, η περίπτωση τεχνητής κατάτμησης του (παρ. 2 του άρθρου 4 και παρ. 1 του άρθρου 8 του ΓΑΚ).
στ) Για να εξακριβωθεί η τήρηση των ορίων κοινοποίησης και των μέγιστων εντάσεων ή ποσών ενίσχυσης που προβλέπονται στο ΓΑΚ, για την παρούσα πρόσκληση, ελέγχονται οι περιπτώσεις συνδυασμού των ενισχύσεων της παρούσας με ενωσιακή χρηματοδότηση, η οποία υπόκειται σε κεντρική διαχείριση από τα θεσμικά όργανα, τους οργανισμούς, τις κοινές επιχειρήσεις ή άλλους φορείς της Ένωσης και δεν τελεί υπό τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο του Κράτους.

4. Η ένταση της ενίσχυσης, εκφραζόμενη σε ακαθάριστο ισοδύναμο επιχορήγησης, δεν υπερβαίνει τη μέγιστη ένταση ενίσχυσης που προσδιορίζεται στο κατά περίπτωση εφαρμοστέο άρθρο.

5. Οι ενισχύσεις που χορηγούνται βάσει του παρόντος λειτουργούν ως κίνητρο κατά την έννοια του άρθρου 6 του ΓΑΚ για την περαιτέρω ανάπτυξη δραστηριοτήτων ή έργων και δεν παρέχονται για δραστηριότητες, τις οποίες θα ανέπτυσσε ούτως ή άλλως ο δικαιούχος, ακόμη και αν δεν του είχε χορηγηθεί η ενίσχυση. Οι ενισχύσεις έχουν χαρακτήρα κινήτρου, μόνο εφόσον ο δικαιούχος έχει υποβάλει αίτηση ενίσχυσης πριν από την έναρξη εργασιών για το έργο ή τη δραστηριότητα. Έναρξη των εργασιών είναι το πρώτο χρονικά σημείο μεταξύ, είτε της έναρξης των κατασκευαστικών εργασιών που αφορούν στην επένδυση, είτε της πρώτης νομικά δεσμευτικής ανάληψης υποχρέωσης για την παραγγελία εξοπλισμού ή άλλης ανάληψης υποχρέωσης που καθιστά μη αναστρέψιμη την επένδυση. Η αγορά γης και οι προπαρασκευαστικές εργασίες, όπως η λήψη αδειών και η εκπόνηση μελετών σκοπιμότητας, δεν θεωρούνται έναρξη των εργασιών. Για τις εξαγορές, ως έναρξη των εργασιών νοείται η στιγμή απόκτησης των στοιχείων ενεργητικού που συνδέονται άμεσα με την αποκτηθείσα εγκατάσταση (άρθρο 2 στοιχείο 23 του ΓΑΚ). Η έναρξη εργασιών του επενδυτικού σχεδίου πριν την υποβολή της αίτησης υπαγωγής ενίσχυσης έχει ως αποτέλεσμα την απόρριψη της αίτησης για το σύνολο του επενδυτικού σχεδίου. Σε κάθε περίπτωση ο δυνητικός δικαιούχος με δική του ευθύνη δύναται να ξεκινήσει την υλοποίηση των δαπανών του επενδυτικού σχεδίου αμέσως μετά την υποβολή της αίτησης ενίσχυσης. Οι δαπάνες αυτές υλοποιούνται με αποκλειστική ευθύνη του δυνητικού δικαιούχου χωρίς η υλοποίηση αυτή να υποχρεώνει το Ελληνικό Δημόσιο σε χρηματοδότησή τους.

6. Αρχή «Deggendorf». Δεν μπορούν να υπαχθούν σχέδια φορέων για τους οποίους εκκρεμεί διαδικασία ανάκτησης ενισχύσεων κατόπιν προηγούμενης απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την οποία οι ενισχύσεις αυτές έχουν κηρυχθεί παράνομες και ασυμβίβαστες προς την εσωτερική αγορά (περ. α’ και β’ της παρ. 4 του άρθρου 1 ΓΑΚ). Κάθε επενδυτής, κατά την υποβολή της αίτησης υπαγωγής οφείλει να δηλώνει ότι δεν έχει λάβει οποιαδήποτε κρατική ενίσχυση σε βάρος της οποίας έχει κινηθεί η διαδικασία του προηγούμενου εδαφίου.

7. Οι δικαιούχοι συμμορφώνονται με το άρθρο 14, παρ. 12 του ΓΑΚ επιβεβαιώνοντας ότι, κατά τα δύο έτη που προηγούνται της ημερομηνίας υποβολής της αίτησης ενίσχυσης, δεν έχουν προβεί σε μετεγκατάσταση της επιχειρηματικής εγκατάστασης, στην οποία θα πραγματοποιηθεί η αρχική επένδυση και για την οποία ζητείται η ενίσχυση, και δεσμεύονται ότι δεν θα το πράξουν εντός μέγιστης περιόδου δύο ετών μετά την ολοκλήρωση της αρχικής επένδυσης για την οποία ζητείται η ενίσχυση.

8. Όσον αφορά στις ενισχύσεις που χορηγούνται σε μεγάλες επιχειρήσεις για την υλοποίηση θεμελιώδους αλλαγής στην παραγωγική διαδικασία, οι επιλέξιμες δαπάνες πρέπει να υπερβαίνουν τις αποσβέσεις των στοιχείων ενεργητικού που συνδέονται με τη δραστηριότητα που πρόκειται να εκσυγχρονιστεί κατά τη διάρκεια των τριών προηγούμενων οικονομικών ετών.

9. Όσον αφορά σε ενισχύσεις που χορηγούνται για διαφοροποίηση υφιστάμενης επιχειρηματικής εγκατάστασης, οι επιλέξιμες δαπάνες πρέπει να υπερβαίνουν κατά τουλάχιστον 200% τη λογιστική αξία των στοιχείων ενεργητικού που επαναχρησιμοποιούνται, όπως έχει καταγραφεί στο οικονομικό έτος που προηγείται της έναρξης των εργασιών.

10. Δεν έχει υποβληθεί και δεν θα υποβληθεί αίτηση ενίσχυσης σε άλλο καθεστώς ενισχύσεων για το ίδιο επενδυτικό σχέδιο ή τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες με αυτές που ενισχύονται στην παρούσα πρόσκληση, για την αποφυγή διπλής χρηματοδότησης.

11. Οι δικαιούχοι πρέπει να διαθέτουν ή να δεσμευτούν με υπεύθυνη δήλωση του Νόμιμου Εκπροσώπου ότι μέχρι την ολοκλήρωση της επένδυσης θα μεριμνήσουν για τις κατάλληλες υποδομές και υπηρεσίες με σκοπό την ελαχιστοποίηση των εμποδίων και τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτές, όπου αυτό είναι απαραίτητο και αναγκαίο, ατόμων με αναπηρία, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 73 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1060/2021 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006. Ως υποδομές νοούνται τόσο οι κτιριακές υποδομές, όσο και οι ηλεκτρονικές εφαρμογές που απευθύνονται στο πελατειακό κοινό (π.χ. ιστοσελίδες και λοιπές ηλεκτρονικές εφαρμογές, όπως ηλεκτρονικά σημεία πληροφόρησης ή/και εξυπηρέτησης κ.λπ.) σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΣΑμεΑ.

12. Οι επενδύσεις της παρούσας συμμορφώνονται με την αρχή της «Μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» κατά την έννοια του άρθρου 17 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και συμμορφώνονται με την τεχνική καθοδήγηση σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» (2021/C 58/01) του παραρτήματος ΙΧ.

13. Η υποβολή αιτήσεων των δικαιούχων στο πλαίσιο της πρόσκλησης σημαίνει και αποδοχή από μέρους τους, των όρων δημοσιότητας του ΓΑΚ όπως ειδικότερα ορίζονται αυτές, στα άρθρα 9 και 11 αυτού.

14. Χρηστή δημοσιονομική διαχείριση Πρόληψη απάτης: Προς εξασφάλιση χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, η χρήση των κονδυλίων οφείλει να συμμορφώνεται με το εφαρμοστέο ενωσιακό και εθνικό δίκαιο: Για τον λόγο αυτό, ο Φορέας Υλοποίησης (ΦΥ) λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διασφαλίζεται η πρόληψη, ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση υποθέσεων απάτης, διαφθοράς και σύγκρουσης συμφερόντων που περιλαμβάνεται στην περιγραφή του σχετικού μηχανισμού στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0». Περαιτέρω, η εφαρμογή του «Ελλάδα 2.0» θα υπόκειται σε αποτελεσματικούς και αποδοτικούς ελέγχους (Κανονισμός ΕΕ αριθ. 241/2021, άρθρο 22).

Άρθρο 4
Πιστώσεις – Χρηματοδότηση – Διάρκεια Υποβολών

Η δημόσια δαπάνη της πρόσκλησης ανέρχεται σε 199.700.000 ευρώ και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την περίοδο 2023-2025. Ως ημερομηνία έναρξης των υποβολών επενδυτικών σχεδίων στο πλαίσιο της παρούσας Δράσης ορίζεται η 30ή Μαΐου 2023. Οι υποβολές ολοκληρώνονται την 30ή Νοεμβρίου 2023.
Η διάρκεια αυτή μπορεί να συντμηθεί στην περίπτωση που οι διαθέσιμοι πόροι καλυφθούν πριν την ημερομηνία ολοκλήρωσης των υποβολών στο πλαίσιο της δράσης.

Άρθρο 5
Διάρκεια υλοποίησης επενδυτικών σχεδίων

Η διάρκεια υλοποίησης των επενδυτικών σχεδίων ορίζεται σε 18 μήνες με δυνατότητα παράτασης έξι (6) μηνών, που θα χορηγείται, είτε για λόγους ανωτέρας βίας, είτε κατόπιν ειδικής αιτιολόγησης. Σε κάθε περίπτωση η καταληκτική ημερομηνία υποβολής της αίτησης καταβολής της ενίσχυσης δεν δύναται να υπερβαίνει την 30ή Ιουνίου 2025.

Άρθρο 6
Αποκλειόμενες δραστηριότητες – Συμμόρφωση με την «Αρχή της Μη Πρόκλησης Σημαντικής Βλάβης»

Ο κανονισμός για τη θέσπιση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προβλέπει ότι κανένα μέτρο που περιλαμβάνεται σε Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δεν θα πρέπει να προκαλεί σημαντική επιβάρυνση για τους περιβαλλοντικούς στόχους κατά την έννοια του άρθρου 17 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 2020/852 για την ταξινόμηση, δηλαδή να διασφαλίζει ότι κάθε μέτρο (κάθε επένδυση) στο πλαίσιο του σχεδίου συμμορφώνεται με την αρχή της «Μη Πρόκλησης Σημαντικής Βλάβης».
Στο πλαίσιο υλοποίησης της Δράσης, για να διασφαλιστεί ότι η Δράση συμμορφώνεται με τις τεχνικές οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της «Μη Πρόκλησης Σημαντικής Βλάβης» βάσει του Κανονισμού 2021/C 58/01, αποκλείονται οι εξής δραστηριότητες:
i. Δραστηριότητες που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένης της μεταγενέστερης χρήσης1
ii. Δραστηριότητες στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) για την επίτευξη προβλεπόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που δεν είναι χαμηλότερες από τους σχετικούς δείκτες αναφοράς2
iii. Δραστηριότητες που σχετίζονται με χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων, αποτεφρωτήρες3 και μονάδες μηχανικής βιολογικής επεξεργασίας4
iv. Δραστηριότητες κατά τις οποίες η μακροπρόθεσμη διάθεση αποβλήτων μπορεί να βλάψει το περιβάλλον.

1Εξαιρουμένων των έργων στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και/ή θερμότητας, καθώς και των σχετικών υποδομών μεταφοράς και διανομής, με χρήση φυσικού αερίου, τα οποία πληρούν τους όρους που καθορίζονται στο Παράρτημα III της τεχνικής καθοδήγησης σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» (2021/C58/01).
2Όταν η υποστηριζόμενη δραστηριότητα επιτυγχάνει προβλεπόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που δεν είναι σημαντικά χαμηλότερες από τους σχετικούς δείκτες αναφοράς, θα πρέπει να παρέχεται εξήγηση των λόγων για τους οποίους αυτό δεν είναι εφικτό. Δείκτες αναφοράς που καθορίζονται για τη δωρεάν κατανομή όσον αφορά δραστηριότητες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής, όπως ορίζονται στον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2021/447 της Επιτροπής.
3Η εξαίρεση αυτή δεν ισχύει για δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου σε μονάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με την επεξεργασία μη ανακυκλώσιμων επικίνδυνων αποβλήτων, καθώς και σε υφιστάμενες μονάδες, όταν οι δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου αποσκοπούν στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, στη δέσμευση των καυσαερίων για αποθήκευση ή χρήση ή στην ανάκτηση υλικών από την αποτέφρωση τέφρας, υπό την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου δεν οδηγούν σε αύξηση της δυναμικότητας επεξεργασίας αποβλήτων των μονάδων ή σε παράταση της διάρκειας ζωής των μονάδων· για τον σκοπό αυτόν παρέχονται αποδεικτικά στοιχεία σε επίπεδο μονάδας.
4Η εξαίρεση αυτή δεν ισχύει για δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου σε υφιστάμενες μονάδες μηχανικής – βιολογικής επεξεργασίας, όταν οι δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου αποσκοπούν στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης ή τη μετασκευή για διαδικασίες ανακύκλωσης διαχωρισμένων αποβλήτων σε βιολογικά απόβλητα λιπασματοποίησης και αναερόβιας χώνευσης βιολογικών αποβλήτων, υπό την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω δράσεις στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου δεν αυξάνουν τη δυναμικότητα επεξεργασίας αποβλήτων των μονάδων ή παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των μονάδων· για τον σκοπό αυτόν παρέχονται αποδεικτικά στοιχεία σε επίπεδο μονάδας.

Άρθρο 7
Υπαγόμενα Επενδυτικά Σχέδια

1. Στο παρόν καθεστώς υπάγονται επενδυτικά σχέδια, τα οποία εμπίπτουν στον τομέα της μεταποίησης και περιλαμβάνονται στους Κωδικούς Αριθμούς Δραστηριότητας της Εθνικής Ονοματολογίας Οικονομικών Δραστηριοτήτων, όπως αποτυπώνονται στο Παράρτημα Ι της παρούσας,

2. Τα επενδυτικά σχέδια που υποβάλλονται πρέπει να έχουν ολοκληρωμένο χαρακτήρα αρχικής επένδυσης και ειδικότερα να πληρούν μια από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
Α. επένδυση σε ενσώματα ή άυλα στοιχεία ενεργητικού που συνδέονται με ένα η περισσότερα από τα ακόλουθα:
α. Δημιουργία νέας μονάδας.
β. Επέκταση της δυναμικότητας υφιστάμενης μονάδας.
γ. Διαφοροποίηση της παραγωγής μιας μονάδας σε προϊόντα που δεν έχουν παραχθεί ποτέ ή υπηρεσίες που δεν έχουν παρασχεθεί από αυτήν με τον όρο, ότι οι ενισχυόμενες δαπάνες υπερβαίνουν τουλάχιστον κατά διακόσια τοις εκατό (200%) τη λογιστική αξία των στοιχείων ενεργητικού που χρησιμοποιούνται εκ νέου, όπως η αξία αυτή έχει καταγραφεί στο φορολογικό έτος, που προηγείται της αίτησης υπαγωγής του επενδυτικού σχεδίου.
δ. Θεμελιώδης αλλαγή του συνόλου της παραγωγικής διαδικασίας υφιστάμενης μονάδας των προϊόντων ή της συνολικής παροχής υπηρεσιών/υπηρεσίας που αφορούν την επένδυση στην εγκατάσταση. Επί μεγάλων επιχειρήσεων, απαιτείται επίσης, οι ενισχυόμενες επενδυτικές δαπάνες να υπερβαίνουν τις αποσβέσεις των 3 τελευταίων φορολογικών ετών των στοιχείων του ενεργητικού, τα οποία συνδέονται με τη δραστηριότητα που πρόκειται να εκσυγχρονιστεί. Αν δεν αποτυπώνονται σαφώς οι συνδεόμενες με τη δραστηριότητα αποσβέσεις των στοιχείων του ενεργητικού, θεωρείται ότι δεν πληρείται η ως άνω προϋπόθεση.
Β. απόκτηση στοιχείων ενεργητικού που ανήκουν σε μια επιχειρηματική εγκατάσταση που έχει κλείσει ή θα είχε κλείσει αν δεν είχε εξαγοραστεί. Η απλή απόκτηση μετοχών δεν συνιστά αρχική επένδυση.
Στις ενισχυόμενες περιοχές που πληρούν τις προϋποθέσεις του στοιχείου γ) της παρ. 3 του άρθρου 107 της Συνθήκης, οι ενισχύσεις μπορούν να χορηγούνται σε ΜΜΕ για οποιαδήποτε μορφή αρχικής επένδυσης. Οι ενισχύσεις σε μεγάλες επιχειρήσεις χορηγούνται μόνο για αρχική επένδυση για νέα οικονομική δραστηριότητα στη συγκεκριμένη περιοχή.
Ο χαρακτήρας αρχικής επένδυσης απαιτείται σε κάθε περίπτωση να πληρείται σε σχέση με τις επιλέξιμες δαπάνες που θα υπαχθούν στο άρθρο 14 του ΓΑΚ.

3. Τα επενδυτικά σχέδια που υποβάλλονται δύναται να περιλαμβάνουν και επιπρόσθετες επιλέξιμες δαπάνες του άρθρου 8 «Επιλέξιμες Δαπάνες εκτός Περιφερειακών Ενισχύσεων».

4. Τα υποβαλλόμενα επενδυτικά σχέδια αναπτύσσονται σε έκαστη Περιφερειακή Ενότητα και δύνανται να διαχωρίζονται σε τμήματα αποκλειστικά και μόνο στις περιπτώσεις που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μέρη του ιδίου επενδυτικού σχεδίου, πλην όμως διαφέρουν στην ένταση της οριζόμενης ενίσχυσης.
Στις περιπτώσεις που το επενδυτικό σχέδιο διαρθρώνεται σε τμήματα, οι ενισχυόμενες δαπάνες πρέπει να είναι απόλυτα διακριτές και διέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 8 και 9 της παρούσας στο σύνολό τους.
Για τις περιφερειακές ενισχύσεις για επενδύσεις με επιλέξιμες δαπάνες άνω των 110 εκ. ευρώ οι ενισχύσεις δεν μπορούν να υπερβαίνουν το αναφερόμενα στην περ. α της παρ. 1 του άρθρου 4 ποσά ενίσχυσης.
Επισημαίνεται ότι κάθε αρχική επένδυση σχετική με την ίδια ή παρόμοια δραστηριότητα του ίδιου δικαιούχου (σε επίπεδο ομίλου), η οποία αρχίζει εντός τριών ετών από την ημερομηνία έναρξης των εργασιών για άλλη ενισχυόμενη επένδυση στην ίδια περιφέρεια επιπέδου 3 της ονοματολογίας εδαφικών στατιστικών μονάδων, θεωρείται ότι ανήκει σε ενιαίο επενδυτικό έργο. Όταν το ενιαίο επενδυτικό έργο αποτελεί μεγάλο επενδυτικό έργο, το συνολικό ποσό της ενίσχυσης για το ενιαίο επενδυτικό έργο δεν υπερβαίνει το προσαρμοσμένο ποσό ενίσχυσης για μεγάλα επενδυτικά έργα.

Άρθρο 8
Επιλέξιμες δαπάνες περιφερειακών ενισχύσεων

1. Οι επιλέξιμες δαπάνες των επενδυτικών σχεδίων, για τις οποίες χορηγούνται περιφερειακές ενισχύσεις, με την επιφύλαξη ειδικότερων όρων και προϋποθέσεων που προβλέπονται στην παρούσα, είναι οι κατωτέρω:
α. Επενδυτικές δαπάνες σε ενσώματα στοιχεία ενεργητικού, τα οποία είναι νέα εκτός αν αποκτώνται από ΜΜΕ ή για την αγορά εγκατάστασης και συγκεκριμένα δαπάνες για:
αα. Την αγορά της γης, την κατασκευή, την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό κτιριακών εγκαταστάσεων, καθώς και ειδικών και βοηθητικών εγκαταστάσεων των κτιρίων, και για κατασκευές για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας στα άτομα με αναπηρία και στα εμποδιζόμενα άτομα, καθώς και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Οι δαπάνες αυτές αθροιστικά δεν μπορούν να υπερβαίνουν το πενήντα πέντε τοις εκατό (55%) του συνόλου των ενισχυόμενων δαπανών περιφερειακού χαρακτήρα.
Οι δαπάνες αυτές ενισχύονται και στην περίπτωση που πραγματοποιούνται επί κατασκευών οι οποίες, κατά τον χρόνο υποβολής του αιτήματος υπαγωγής στα καθεστώτα ενίσχυσης της παρούσας, έχουν υπαχθεί στον ν. 1337/1983 (Α’ 33) ή στον ν. 4178/2013 (Α’ 174) ή στον ν. 4495/2017 (Α’ 167). Η έναρξη καταβολής των ενισχύσεων δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, εφόσον στο εγκεκριμένο φυσικό αντικείμενο της επένδυσης περιλαμβάνονται κατασκευές για τις οποίες δεν έχει περαιωθεί η ως άνω διαδικασία νομιμοποίησης ή τακτοποίησής τους.
αβ. Την αγορά του συνόλου ή και μέρους των υφιστάμενων παγίων στοιχείων ενεργητικού, όπως κτίρια, μηχανήματα και λοιπός εξοπλισμός επιχειρηματικής εγκατάστασης, υπό τις εξής προϋποθέσεις, οι οποίες πρέπει να συντρέχουν σωρευτικώς:
i. η επιχειρηματική εγκατάσταση έχει κλείσει δύο (2) τουλάχιστον έτη πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησης υπαγωγής,
ii. η αγορά πραγματοποιείται από τον φορέα του επενδυτικού σχεδίου, ο οποίος δεν σχετίζεται με τον πωλητή της επιχειρηματικής εγκατάστασης της περ. i εκτός εάν πρόκειται για μικρή επιχείρηση, η οποία αποκτάται από υπάλληλο του αρχικού ιδιοκτήτη, ο οποίος δεν έχει συγγένεια μέχρι 3ου βαθμού με τον ιδιοκτήτη/ιδιοκτήτες της μονάδας που έπαυσε τη λειτουργία της (σε περίπτωση νομικού προσώπου στη θέση του ιδιοκτήτη εννοούνται τα φυσικά πρόσωπα που κατέχουν μερίδιο/μετοχές του εταιρικού/μετοχικού κεφαλαίου) και η υπαλληλική σχέση να είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο (2) ετών,
iii. η σχετική συναλλαγή πραγματοποιείται υπό τους συνήθεις όρους της αγοράς. Από τις εν λόγω επιλέξιμες δαπάνες αφαιρείται το κόστος στοιχείων του ενεργητικού, τα οποία έχουν στο παρελθόν επιχορηγηθεί ή επιδοτηθεί μέσω αναπτυξιακών νόμων ή άλλων καθεστώτων ενισχύσεων πριν από την αγορά τους,
iv. εάν η απόκτηση στοιχείων ενεργητικού της εγκατάστασης συνοδεύεται από μια πρόσθετη ενίσχυση για περιφερειακή ενίσχυση, οι επιλέξιμες δαπάνες για αυτήν την πρόσθετη επένδυση πρέπει να προστίθενται στις δαπάνες της απόκτησης στοιχείων ενεργητικού.
αγ. Την αγορά και εγκατάσταση καινούργιων σύγχρονων μηχανημάτων και λοιπού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών εγκαταστάσεων και των μεταφορικών μέσων που κινούνται εντός του χώρου της εντασσόμενης μονάδας.
αδ. Τα μισθώματα της χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing) καινούργιων σύγχρονων μηχανημάτων και λοιπού εξοπλισμού, του οποίου αποκτάται η χρήση, υπό την προϋπόθεση ότι στη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing) προβλέπεται ότι ο εξοπλισμός περιέρχεται στην κυριότητα του μισθωτή, κατά τη λήξη της σύμβασης.
αε. Τον εκσυγχρονισμό ειδικών εγκαταστάσεων που δεν αφορούν σε κτίρια, και σε μηχανολογικές εγκαταστάσεις, υπό τον όρο ότι συνιστούν ενσώματα στοιχεία ενεργητικού.
αστ. Την αγορά οχημάτων, με τα οποία η επιχείρηση διενεργεί μεταφορές Α’ υλών και προϊόντων (έτοιμων και ημι-έτοιμων), εντός του χώρου της μονάδας. Επιλέξιμα είναι τα ηλεκτρικά οχήματα, τα οχήματα μηδενικών εκπομπών CO2.
β. Επενδυτικές δαπάνες σε άυλα στοιχεία ενεργητικού, και συγκεκριμένα δαπάνες για:
βα. Τη μεταφορά τεχνολογίας, μέσω της αγοράς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, αδειών εκμετάλλευσης, ευρεσιτεχνιών, τεχνογνωσίας, μη κατοχυρωμένων τεχνικών γνώσεων με σκοπό την ανάπτυξη καινοτομίας στη διαδικασία παραγωγής ή/και στα παραγόμενα προϊόντα,
ββ. συστήματα διασφάλισης και ελέγχου ποιότητας, πιστοποιήσεων, προμήθειας και εγκατάστασης λογισμικού και συστημάτων οργάνωσης της επιχείρησης.
Οι δαπάνες των υποπερ. βα και ββ πρέπει να πληρούν σωρευτικά τις εξής προϋποθέσεις:
i. να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά στην επιχειρηματική εγκατάσταση που λαμβάνει την ενίσχυση και να παραμένουν συνδεδεμένες με το έργο, για το οποίο χορηγείται η ενίσχυση, για το χρονικό διάστημα τήρησης των μακροχρόνιων υποχρεώσεων του άρθρου 26,
ii. να περιλαμβάνονται στα αποσβεστέα στοιχεία του ενεργητικού της επιχείρησης,
iii. να αγοράζονται σύμφωνα με τους όρους της αγοράς από τρίτους που δεν έχουν σχέση με τον αγοραστή. Για τις μεγάλες επιχειρήσεις, οι ενισχυόμενες δαπάνες για άυλα στοιχεία ενεργητικού δεν μπορούν να υπερβούν το τριάντα τοις εκατό (30%) του συνόλου των ενισχυόμενων δαπανών περιφερειακών ενισχύσεων. Για τις ΜΜΕ το ανώτατο ποσοστό διαμορφώνεται στο πενήντα τοις εκατό (50%).

Άρθρο 9
Επιλέξιμες δαπάνες εκτός περιφερειακών ενισχύσεων

1. Τα υπαγόμενα στο παρόν καθεστώς επενδυτικά σχέδια δύναται να ενισχυθούν επιπρόσθετα των περιφερειακών ενισχύσεων για τις επιλέξιμες δαπάνες του άρθρου 8 και για τις ακόλουθες κατηγορίες επιλέξιμων δαπανών:
α. Επενδυτικές ενισχύσεις προς ΜΜΕ
Οι δαπάνες αυτές ορίζονται στο άρθρο 17 του Γ.Α. Κ. και αφορούν σε δαπάνες σε ενσώματα και άυλα στοιχεία ενεργητικού, όπως αυτές αναλύονται στο άρθρο 8, με την επιφύλαξη τυχόν ειδικότερων προβλέψεων του άρθρου 17 του ΓΑΚ, που περιλαμβάνονται σε επενδυτικά σχέδια μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων του Κεντρικού, του Βόρειου και του Νότιου Τομέα Αθηνών και δεν μπορούν να υπερβαίνουν το ποσό των 8,25 εκ. ευρώ ανά επιχείρηση ανά έργο.
β. Τις δαπάνες για συμβουλευτικές υπηρεσίες προς ΜΜΕ.
Οι δαπάνες αυτές ορίζονται στο άρθρο 18 του Γ.Α. Κ. και αφορούν σε μελέτες και σε αμοιβές εξωτερικών συμβούλων για επενδυτικά σχέδια νέων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και δεν μπορεί να αποτελούν αντικείμενο συνεχούς ή περιοδικής δραστηριότητας, ούτε να συνδέονται με τις συνήθεις λειτουργικές δαπάνες της επιχείρησης. Νέα επιχείρηση θεωρείται η νεοσύστατη επιχείρηση που δεν έχει κλείσει, κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης υπαγωγής στο καθεστώς, διαχειριστική χρήση.
γ. Τις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη, Οι δαπάνες αυτές ορίζονται στο άρθρο 25 του Γ.Α. Κ. και αφορούν σε βασική έρευνα, βιομηχανική έρευνα, πειραματική ανάπτυξη και μελέτες σκοπιμότητας. Επιλέξιμες είναι οι δαπάνες οργάνων και εξοπλισμού στον βαθμό και για όσο χρόνο χρησιμοποιούνται για το έργο. Όταν τα όργανα και ο εξοπλισμός δεν χρησιμοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής τους για το έργο, επιλέξιμες θεωρούνται μόνον οι δαπάνες απόσβεσης που αντιστοιχούν στη διάρκεια του έργου, οι οποίες υπολογίζονται με βάση τις γενικά αποδεκτές λογιστικές αρχές, δαπάνες για κτίρια και γήπεδα είναι επιλέξιμες στον βαθμό και για όσον χρόνο χρησιμοποιούνται για το έργο. Όσον αφορά τα κτίρια, επιλέξιμες θεωρούνται μόνον οι δαπάνες απόσβεσης που αντιστοιχούν στη διάρκεια του έργου, οι οποίες υπολογίζονται με βάση τις γενικά αποδεκτές λογιστικές αρχές. Για τα γήπεδα, είναι επιλέξιμες οι δαπάνες εμπορικής μεταβίβασης ή οι όντως καταβληθείσες κεφαλαιουχικές δαπάνες, δαπάνες για έρευνα επί συμβάσει, γνώσεις και διπλώματα ευρεσιτεχνίας που αγοράστηκαν ή ελήφθησαν με άδεια εκμετάλλευσης από εξωτερικές
πηγές με όρους αγοράς.
δ. Τις δαπάνες για καινοτομία σε ΜΜΕ
Οι δαπάνες αυτές ορίζονται στο άρθρο 28 του Γ.Α. Κ. και αφορούν σε α) δαπάνες για την απόκτηση, την επικύρωση και την προστασία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και λοιπών άυλων στοιχείων ενεργητικού, β) δαπάνες για την απόσπαση, από οργανισμό έρευνας και διάδοσης γνώσεων ή από μεγάλη επιχείρηση, προσωπικού υψηλής ειδίκευσης, το οποίο απασχολείται σε δραστηριότητες έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας σε νέες θέσεις που έχουν δημιουργηθεί προς τον σκοπό αυτό στη δικαιούχο επιχείρηση και δεν αντικαθιστά άλλο προσωπικό και γ) δαπάνες για συμβουλευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες στον τομέα της καινοτομίας. δ. Τις δαπάνες για την απόκτηση οχημάτων
Οι δαπάνες ορίζονται στο άρθρο 36β του Γ.Α. Κ. και αφορούν σε ηλεκτρικά οχήματα ή οχήματα μηδενικών εκπομπών, σύμφωνα με τα οριζόμενα και τις ειδικότερες προϋποθέσεις του άρθρου 36 β του ΓΑΚ.
ε. Τις δαπάνες για την προώθηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ανανεώσιμο υδρογόνο καθώς και μονάδες συμπαραγωγής υψηλής απόδοσης. Οι δαπάνες αυτές ορίζονται στο άρθρο 41 του Γ.Α. Κ. και αφορούν σε νέες εγκαταστάσεις. Επιλέξιμο είναι το σύνολο του επενδυτικού κόστους.
στ. Τις δαπάνες για αποκατάσταση ρυπασμένων χώρων πληρουμένων των προϋποθέσεων του άρθρου 45 του ΓΑΚ.
Οι δαπάνες αυτές ορίζονται στο άρθρο 45 του Γ.Α. Κ. και επιλέξιμες είναι όσες απαιτούνται για τις εργασίες αποκατάστασης, μειωμένες κατά την αύξηση της αξίας του οικοπέδου. Οι αποτιμήσεις της αύξησης της αξίας του γηπέδου λόγω της αποκατάστασης θα πρέπει να διενεργούνται από ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα.
ζ. Τις δαπάνες για καλύτερη αξιοποίηση πόρων και μετάβαση προς την κυκλική οικονομία.
Οι δαπάνες αυτές ορίζονται στο άρθρο 47 του Γ.Α. Κ. και είναι επιλέξιμες οι πρόσθετες επενδυτικές δαπάνες που καθορίζονται σε σύγκριση με το συνολικό επενδυτικό κόστος ενός λιγότερο φιλικούς προς το περιβάλλον έργου ή δραστηριότητας που μπορεί να είναι μια εκ των αναφερόμενων στην παρ. 7 του άρθρου 47 του ΓΑΚ, υπό τις εκεί ειδικότερες προϋποθέσεις. Οι ενισχύσεις δεν πρέπει να απαλλάσσουν τις επιχειρήσεις που παράγουν απόβλητα από τυχόν κόστος ή υποχρεώσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση των αποβλήτων στις οποίες υπόκειται σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης. Οι ενισχύσεις δεν πρέπει να κινητροδοτούν την παραγωγή αποβλήτων ή την αυξημένη χρήση πόρων. Δεν παρέχονται κίνητρα για την παραγωγή αποβλήτων ή την αύξηση της χρήσης πόρων, καθώς και για επενδύσεις που σχετίζονται με τεχνολογία που αποτελεί ήδη μια επικερδή εμπορική πρακτική σε ολόκληρη της Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενισχύσεις δεν μπορούν να χορηγούνται για επενδύσεις που αναλαμβάνονται προς συμμόρφωση με ενωσιακά πρότυπα που έχουν υιοθετηθεί και είναι σε ισχύ. Ενισχύσεις μπορούν να χορηγούνται για επενδύσεις που αναλαμβάνονται προς συμμόρφωση με ενωσιακά πρότυπα που έχουν υιοθετηθεί και δεν έχουν τεθεί ακόμα σε ισχύ, υπό την προϋπόθεση ότι η ενίσχυση υλοποιείται και ολοκληρώνεται εντός 18 τουλάχιστον μηνών πριν τα εν λόγω πρότυπα τεθούν σε ισχύ.
Σε κάθε περίπτωση οι ενισχύσεις δυνάμει της παρούσας χορηγούνται πληρουμένου του συνόλου των προϋποθέσεων του Γενικού Μέρους και του κατά περίπτωση εφαρμοστέου άρθρου του ΓΑΚ, ακόμα και αν δεν αναγράφονται ρητά στην παρούσα πρόσκληση.

Άρθρο 10
Μη Επιλέξιμες δαπάνες

Οι κατωτέρω δαπάνες θεωρούνται μη επιλέξιμες και εξαιρούνται από την παροχή ενισχύσεων:
α. Τα λειτουργικά έξοδα της επένδυσης.
β. Η αγορά επίπλων και σκευών γραφείου.
γ. Η εισφορά στο εταιρικό κεφάλαιο ακινήτων, μηχανημάτων και λοιπών πάγιων στοιχείων.
δ. Η ανέγερση ή επέκταση κτιριακών εγκαταστάσεων επί γηπέδου που δεν ανήκει κατά κυριότητα στον φορέα της επένδυσης, εκτός εάν τούτο έχει παραχωρηθεί από το Δημόσιο ή από φορέα της Γενικής Κυβέρνησης του άρθρου 14 του ν. 4170/2014 (Α’ 143), ή έχει μισθωθεί από δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ή έχει αποκτηθεί επ’ αυτού δικαίωμα επιφανείας για τον σκοπό αυτόν για τόσα έτη όσα ορίζονται στην παρ. 4 του άρθρου 25 περί τήρησης μακροχρόνιων υποχρεώσεων πλέον τεσσάρων (4) ετών από την πιστοποιηθείσα ημερομηνία ολοκλήρωσης. Οι μισθώσεις αυτές, οι οποίες αποτελούν προϋπόθεση της ολοκλήρωσης της επένδυσης, δύναται να καταρτίζονται και με ιδιωτικό έγγραφο, εφόσον τα στοιχεία τους υποβάλλονται ηλεκτρονικά στην αντίστοιχη πλατφόρμα της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.) και το συμφωνητικό της μίσθωσης μεταγράφεται στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ή καταχωρίζεται στο Κτηματολόγιο αρμοδίως. Μετά από την ολοκλήρωση της διαδικασίας μεταγραφής ή καταχώρισης στο οικείο κτηματολογικό φύλλο, η μίσθωση αποκτά την ισχύ που προβλέπεται στο άρθρο 618 του Αστικού Κώδικα.
ε. Έργα οδοποιίας εκτός των ορίων του οικοπέδου εγκατάστασης της μονάδας.
στ. Πάσης φύσεως έξοδα, εισφορές, φόροι, τέλη, δημοσιονομικές επιβαρύνσεις, ΦΠΑ που ανακτάται, αποζημιώσεις, ασφάλιστρα υπέρ τρίτων.
ζ. Εξοπλισμός αναψυχής (όπως εξοπλισμός αναπαραγωγής ήχου και εικόνας κ.λπ.).
η. Αγορά υλικών αποσβέσιμων σε διάρκεια μικρότερη του ενός έτους.
θ. Επενδυτικές δαπάνες των υποβαλλόμενων αιτήσεων ενίσχυσης που χρηματοδοτούνται από άλλο επενδυτικό πρόγραμμα.
ι. Δαπάνες με σκοπό τη συμμόρφωση με τα ενωσιακά πρότυπα.
ια. Υπερβάσεις κόστους εκτός από τις περιπτώσεις που έχουν γίνει αποδεκτές στο πλαίσιο αιτήματος τροποποίησης του δικαιούχου.
ιβ. Αμοιβές προσωπικού, συμπεριλαμβανομένων των επιβαρύνσεων της κοινωνικής ασφάλισης, πληρωτέες από τον δικαιούχο στο προσωπικό του.
Έργα των οποίων η υλοποίηση ξεκίνησε προγενέστερα της ημερομηνίας υποβολής της αίτησης ενίσχυσης στην παρούσα δράση ενίσχυσης, δεν είναι επιλέξιμα.
Κάθε άλλη δαπάνη που δεν είναι επιλέξιμη δυνάμει του κατά περίπτωση εφαρμοστέου άρθρου του ΓΑΚ ακόμα και αν δεν αναγράφεται ρητά στην παρούσα.

Άρθρο 11
Ένταση ενισχύσεων

Τα όρια του αιτούμενου προϋπολογισμού κάθε αίτησης χρηματοδότησης είναι τα ακόλουθα:

Πίνακας 1: Καθορισμός ορίων προϋπολογισμού του υποβαλλόμενου επιχειρηματικού σχεδίου

Τα ποσοστά της έντασης ενίσχυσης, για τις περιφερειακές ενισχύσεις διαμορφώνονται σύμφωνα με τον νέο χάρτη περιφερειακών ενισχύσεων και αποτυπώνονται συνολικά στον παρακάτω πίνακα 2:

Πίνακας 2: Καθορισμός ποσοστών έντασης ενίσχυσης (άρθρο 14 του ΓΑΚ)

Πίνακας 3: Καθορισμός ποσοστών έντασης ενίσχυσης (άρθρο 17 του ΓΑΚ)

1. Για τον υπολογισμό της έντασης των ενισχύσεων και των επιλέξιμων δαπανών, όλα τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται υπολογίζονται πριν από την αφαίρεση φόρων ή άλλων επιβαρύνσεων.
2. Η ένταση της ενίσχυσης σε συμβουλευτικές υπηρεσίες σε MME δεν δύναται να ξεπερνά σε ποσοστό το 50% της επιλέξιμης δαπάνης (ΓΑΚ, άρθρο 18).
3. Η ένταση της ενίσχυσης για έρευνα και ανάπτυξη δεν δύναται να ξεπερνά σε ποσοστό το 50% της επιλέξιμης δαπάνης για βιομηχανική έρευνα, το 100% για βασική έρευνα, το 25 % για την πειραματική ανάπτυξη και του 50 % για τις μελέτες σκοπιμότητας (ΓΑΚ, άρθρο 25).
4. Η ένταση της ενίσχυσης καινοτομίας για ΜΜΕ δεν δύναται να ξεπερνά σε ποσοστό το 50% της επιλέξιμης δαπάνης (ΓΑΚ, άρθρο 28).
5. Η ένταση της ενίσχυσης για ηλεκτρικά οχήματα και οχήματα μηδενικών εκπομπών CO2 δεν δύναται να ξεπερνά το 20% της επιλέξιμης δαπάνης. Η ένταση της ενίσχυσης μπορεί να αυξηθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες για οχήματα μηδενικών εκπομπών και κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες για τις μεσαίες επιχειρήσεις ή κατά 30 ποσοστιαίες μονάδες για τις μικρές επιχειρήσεις.(ΓΑΚ, άρθρο 36β)
6. Η ένταση της ενίσχυσης για δαπάνες που αφορούν στην προώθηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ανανεώσιμο υδρογόνο καθώς και μονάδες συμπαραγωγής υψηλής απόδοσης με χρήση ΑΠΕ, δεν δύναται να ξεπερνά σε ποσοστό το 45% της επιλέξιμης δαπάνης. Η ένταση της ενίσχυσης προσαυξάνεται κατά 20% για μικρές επιχειρήσεις και κατά 10% για μεσαίες επιχειρήσεις
7. Η ένταση της ενίσχυσης για αποκατάσταση εδαφών δεν δύναται να υπερβαίνει το 100% των επιλέξιμων δαπανών ή το 70% για επενδύσεις για προστασία ή αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και για λύσεις φιλικές στο περιβάλλον λύσεις για προσαρμογή και περιορισμό της κλιματικής αλλαγής (ΓΑΚ, άρθρο 45).
8. Η ένταση της ενίσχυσης για καλύτερη αξιοποίηση πόρων και μετάβαση προς την κυκλική οικονομία δεν δύναται να υπερβαίνει το 40% των επιλέξιμων δαπανών (ΓΑΚ, άρθρο 47).
Σε κάθε περίπτωση διασφαλίζεται η τήρηση των ορίων κοινοποίησης του κατά περίπτωση εφαρμοστέου άρθρου του ΓΑΚ που αναφέρεται στο άρθρο 4 του ΓΑΚ.

Άρθρο 12
Μέγιστα όρια προϋπολογισμού ανά κατηγορία ενισχύσεων

Στο πλαίσιο της παρούσας ισχύουν τα ακόλουθα, με την επιφύλαξη σε κάθε περίπτωση των ορίων κοινοποίησης του άρθρου 4 του ΓΑΚ:
1. Ο ανώτατος αιτούμενος επιλέξιμος προϋπολογισμός για τις δαπάνες σε συμβουλευτικές υπηρεσίες σε MME δεν υπερβαίνει τις 300.000 ευρώ.
2. Ο ανώτατος αιτούμενος επιλέξιμος προϋπολογισμός για τις δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης και τις δαπάνες καινοτομίας για ΜΜΕ δεν υπερβαίνει τις 750.000 ευρώ.
3. Ο ανώτατος αιτούμενος επιλέξιμος προϋπολογισμός για τις δαπάνες με σκοπό την απόκτηση καθαρών οχημάτων ή οχημάτων μηδενικών εκπομπών ή μετασκευή οχημάτων δεν υπερβαίνει τα 2.000.000 ευρώ.
4. Οι δαπάνες σε ΑΠΕ κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 41 του ΓΑΚ, δεν υπερβαίνουν το 30% του συνολικού επιλέξιμου προϋπολογισμού του επενδυτικού σχεδίου. Ο δε ανώτατος αιτούμενος επιλέξιμος προϋπολογισμός για τις δαπάνες για την προώθηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές δεν υπερβαίνει το 1.000.000 ευρώ.
5. Οι δαπάνες απόκτησης ακινήτων, δεν υπερβαίνουν το 30% των επιλέξιμων δαπανών της επένδυσης.
6. Οι δαπάνες αγοράς οχημάτων κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 36β του ΓΑΚ, δεν υπερβαίνουν το 30% του συνολικού επιλέξιμου προϋπολογισμού του επενδυτικού σχεδίου.
7. Οι επενδυτικές ενισχύσεις προς ΜΜΕ (άρθρο 17 του ΓΑΚ) δεν υπερβαίνουν τα 8,25 εκ. ευρώ.
8. Τα ανωτέρω όρια δεν επιτρέπεται να καταστρατηγούνται με τον τεχνητό διαχωρισμό των καθεστώτων ενισχύσεων ή των έργων ενίσχυσης.
9. Οι ως άνω δράσεις δύνανται να ενταχθούν αθροιστικά σε ένα επιχειρηματικό σχέδιο, όπως αυτό συντάσσεται και υποβάλλεται από μία νομική οντότητα.

Άρθρο 13
Τόπος Εγκατάστασης – Προσβασιμότητα ΑμεΑ

1. Η επένδυση υλοποιείται σε ιδιόκτητο ή μισθωμένο χώρο. Στην περίπτωση μίσθωσης του τόπου εγκατάστασης, η διάρκεια μίσθωσης είναι τόσα έτη όσα ορίζονται στην παρ. 4 του άρθρου 25 πλέον τεσσάρων (4) ετών από την πιστοποιηθείσα ημερομηνία ολοκλήρωσης.

2. Ο τόπος υλοποίησης κατέχεται νόμιμα το αργότερο την ημερομηνία υποβολής της πρώτης αίτησης καταβολής της ενίσχυσης, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο
21. Στην περίπτωση της απόκτησης του συνόλου των στοιχείων του ενεργητικού της παρ. 1, του άρθρου 5, της περ. αβ), ο τόπος υλοποίησης κατέχεται νόμιμα τη στιγμή της απόκτησής τους και όχι την ημερομηνία έκδοσης της ατομικής απόφασης ενίσχυσης.

3. Η επένδυση δύναται να υλοποιηθεί στην έδρα της εντασσόμενης επιχείρησης ή/και σε υποκατάστημα αυτής σε οποιαδήποτε Περιφερειακή Ενότητα. Σε κάθε περίπτωση, ως ποσοστό έντασης της ενίσχυσης καθορίζεται το οριζόμενο στον Πίνακα 2 ή 3 ποσοστό της εκάστοτε Περιφέρειας στην οποία ανήκει η Περιφερειακή Ενότητα, όπου θα υλοποιηθεί η επενδυτική δαπάνη, σύμφωνα και με τα οριζόμενα στο άρθρο 11 και τους περιορισμούς του άρθρου 12.
Τα επενδυτικά σχέδια που υπάγονται στο καθεστώς ενίσχυσης της παρούσας οφείλουν να διασφαλίζουν τις απαραίτητες συνθήκες, ώστε να μη δημιουργούνται διακρίσεις σε βάρος ευπαθών ομάδων, ιδίως ως προς την προσβασιμότητα σε υποδομές, υπηρεσίες και αγαθά. Η αντιμετώπιση των διακρίσεων σε βάρος ευπαθών ομάδων διασφαλίζεται εφόσον το επενδυτικό σχέδιο περιλαμβάνει διακριτές επιλέξιμες δαπάνες σε ενσώματα στοιχεία ενεργητικού που έχουν στόχο τη διασφάλιση της προσβασιμότητας/προσπελασιμότητας στα άτομα με αναπηρία ή/και αναλύεται σε ειδικό εδάφιο της οικονομοτεχνικής μελέτης ο τρόπος με τον οποίο διασφαλίζεται από τον σχεδιασμό του έργου η παραπάνω προϋπόθεση.

Άρθρο 14
Δικαιούχοι και εξαιρούμενοι ενισχύσεων

1. Δικαιούχοι των ενισχύσεων δύνανται να κριθούν νομικά πρόσωπα που είτε ανήκουν στις ΜΜΕ, είτε στις μεγάλες επιχειρήσεις, με την επιφύλαξη των ειδικότερα οριζόμενων στο κατά περίπτωση εφαρμοστέο ειδικό άρθρο του ΓΑΚ, που τηρούν απλογραφικά ή/και διπλογραφικά βιβλία και την ημερομηνία υποβολής της αίτησης ενίσχυσης και διαθέτουν ή θα διαθέτουν κατά την έναρξη του επενδυτικού σχεδίου τουλάχιστον έναν εκ των επιλέξιμων ΚΑΔ του παραρτήματος Ι ως κύρια δραστηριότητα.

2. Από τις ενισχύσεις και την υπαγωγή στον παρόν καθεστώς εξαιρούνται:
α. επιχειρήσεις, σε βάρος των οποίων εκκρεμεί, κατά την υποβολή της αίτησης επενδυτικού σχεδίου, διαδικασία ανάκτησης ενισχύσεων (αρχή Deggendorf),
β. οι προβληματικές επιχειρήσεις, εφόσον συντρέχει τουλάχιστον μία από τις προϋποθέσεις που τίθενται στην παρ. 18 του άρθρου 2 του Γ.Α. Κ.,
γ. επιχειρήσεις οι οποίες, κατά τα δύο (2) έτη πριν από την υποβολή της αίτησης ενίσχυσης:
γα. Έχουν μετεγκαταστήσει την επιχειρηματική εγκατάσταση, στην οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί η αρχική επένδυση για την οποία ζητείται η ενίσχυση ή
γβ. αρνούνται να δεσμευθούν ότι δεν θα μετεγκαταστήσουν την ως άνω επιχειρηματική εγκατάσταση, για περίοδο δύο (2) ετών, μετά από την ολοκλήρωση της αρχικής επένδυσης,
δ. επιχειρήσεις, οι οποίες υλοποιούν επενδυτικά σχέδια που πραγματοποιούνται με πρωτοβουλία και για λογαριασμό του Δημοσίου, βάσει σχετικής σύμβασης εκτέλεσης έργου, παραχώρησης ή παροχής υπηρεσιών.

Άρθρο 15
Χρηματοδοτικό σχήμα επενδυτικών σχεδίων

1. Κάθε φορέας συμμετέχει στο κόστος του επενδυτικού σχεδίου είτε αποκλειστικά με εξωτερική χρηματοδότηση είτε με συνδυασμό ιδίων κεφαλαίων με εξωτερική χρηματοδότηση. Η εξωτερική χρηματοδότηση ορίζεται ως υποχρεωτική σε ποσοστό τουλάχιστον ίσο με το 20% του συνολικού υποβαλλόμενου προς ενίσχυση προϋπολογισμού της επένδυσης.

2. Η οικονομική συμμετοχή του δικαιούχου της ενίσχυσης πρέπει να ανέρχεται σε τουλάχιστον είκοσι πέντε τοις εκατό (25%) των επιλέξιμων δαπανών, είτε μέσω ιδίων πόρων είτε μέσω εξωτερικής χρηματοδότησης, και με μορφή που δεν περιέχει στοιχεία δημόσιας στήριξης. Αυτό πρέπει να πληρούται σε κάθε περίπτωση σε σχέση με το σύνολο των επιλέξιμων δαπανών που θα υπαχθούν στο άρθρο 14 του ΓΑΚ.

3. Η συμμετοχή του φορέα στο ενισχυόμενο κόστος συμβατικής επένδυσης προκύπτει από σύνολο των ενισχυόμενων δαπανών αυτού, αφού αφαιρεθεί το ποσό της αιτούμενης επιχορήγησης, εφόσον προβλέπεται στο χρηματοδοτικό σχήμα, πρέπει να ανέρχεται στο αναφερόμενο στην παρ. 2 ποσοστό και μπορεί να καλύπτεται με στους ακόλουθους τρόπους:
Α. Κάλυψη τμήματος του ενισχυόμενου κόστους του επενδυτικού σχεδίου με ίδια κεφάλαια:
α. με αύξηση του μετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου του φορέα του επενδυτικού σχεδίου από νέες εισφορές σε μετρητά των εταίρων. Η αύξηση του κεφαλαίου υφιστάμενων επιχειρήσεων μπορεί να γίνεται και πριν την υποβολή της αίτησης υπαγωγής, υπό την προϋπόθεση ότι πραγματοποιήθηκε μέσα στους τελευταίους δώδεκα μήνες ή, προκειμένου για εταιρείες που είναι εισηγμένες σε οργανωμένη χρηματιστηριακή αγορά, στους είκοσι τέσσερις μήνες. Στην περίπτωση αυτή, η αύξηση έχει ως αποκλειστικό σκοπό την χρησιμοποίηση του νέου κεφαλαίου ως ίδια συμμετοχή στη συγκεκριμένη επένδυση, βάσει της σχετικής απόφασης των εταίρων ή της Γενικής Συνέλευσής τους κατά περίπτωση, και υπό την προϋπόθεση ότι, κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης υπαγωγής του επενδυτικού σχεδίου, το κεφάλαιο αυτό αποδεδειγμένα υφίσταται με τη μορφή διαθεσίμων και δεν έχει αναλωθεί.
β. με αύξηση του μετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου του φορέα του επενδυτικού σχεδίου με κεφαλαιοποίηση υφιστάμενων φορολογηθέντων αποθεματικών και κερδών εις νέον. Το προηγούμενο εδάφιο εφαρμόζεται υπό τις εξής προϋποθέσεις: i) κατά την αξιολόγηση του επενδυτικού σχεδίου διαπιστώνεται η επάρκεια της ρευστότητας της επιχείρησης (κυκλοφορούν ενεργητικό μείον βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις), μετά την αφαίρεση του ποσού των διαθεσίμων της, που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη της συμμετοχής του φορέα με ίδια κεφάλαια, ii) τα φορολογηθέντα αποθεματικά έχουν σχηματισθεί από πραγματοποιηθέντα έσοδα του φορέα της επένδυσης βάσει διατάξεων, οι οποίες δεν εμπεριέχουν όρους σχηματισμού και χρήσης τους που να αντιτίθενται στους κανόνες χορήγησης ενισχύσεων και δεν έχουν δεσμευθεί για να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς.
γ. με την ανάλωση υφιστάμενων φορολογηθέντων αποθεματικών και κερδών εις νέον, τα οποία στην περίπτωση αυτή δεσμεύονται σε ειδικό λογαριασμό και δεν μπορούν να διανεμηθούν πριν την παρέλευση έξι ετών, ανεξαρτήτως μεγέθους επιχείρησης, από την ημερομηνία ολοκλήρωσης του επενδυτικού σχεδίου και την έναρξη της παραγωγικής λειτουργίας της επένδυσης. Το προηγούμενο εδάφιο εφαρμόζεται υπό τις εξής προϋποθέσεις: i) κατά την αξιολόγηση του επενδυτικού σχεδίου διαπιστώνεται η επάρκεια της ρευστότητας της επιχείρησης (κυκλοφορούν ενεργητικό μείον βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις), μετά την αφαίρεση του ποσού των διαθεσίμων της, που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη της συμμετοχής του φορέα με ίδια κεφάλαια, ii) τα φορολογηθέντα αποθεματικά έχουν σχηματισθεί από πραγματοποιηθέντα έσοδα του φορέα της επένδυσης βάσει διατάξεων, οι οποίες δεν εμπεριέχουν όρους σχηματισμού και χρήσης τους που να συνεπάγονται κρατική ενίσχυση ή δημόσια στήριξη και δεν έχουν δεσμευθεί για να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς.
Β. Κάλυψη του ενισχυόμενου κόστους του επενδυτικού σχεδίου ή τμήματος αυτού με εξωτερική χρηματοδότηση: Η κάλυψη ποσοστού τουλάχιστον ίσου προς το 20% του συνολικού προϋπολογισμού της επένδυσης με τη χρήση τραπεζικού δανείου τριετούς τουλάχιστον διάρκειας, αποκλειόμενης της μορφής του αλληλόχρεου λογαριασμού ορίζεται ως απαίτηση για την υποβολή του αιτήματος ενίσχυσης στο πλαίσιο της παρούσας. Σύμφωνα με ρητή πρόβλεψη της σχετικής δανειακής σύμβασης, το ως άνω δάνειο συνάπτεται αποκλειστικά
για την πραγματοποίηση του επενδυτικού σχεδίου. Σημειώνεται ότι στην περίπτωση που στις εξασφαλίσεις του δανείου εμπεριέχεται ενεχυρίαση μετρητών και ο φορέας του επενδυτικού σχεδίου αιτείται τη χρηματοδότηση τμήματος του επενδυτικού σχεδίου και με ίδια κεφάλαια, προκειμένου να αποδεικνύεται η επάρκεια των τελευταίων, αυτά θα πρέπει να υπερβαίνουν το απαιτούμενο ποσό τουλάχιστον κατά το ποσό της ενεχυρίασης.
Επιπλέον ποσοστό του ενισχυόμενου κόστους μπορεί να καλυφθεί με τη χρήση δανείου από άλλους χρηματοδοτικούς οργανισμούς, με την επιφύλαξη της απαίτησης το 25% της ίδιας συμμετοχής να μην εμπεριέχει στοιχείο δημόσιας στήριξης. Σε περίπτωση που ληφθεί δάνειο από χρηματοδοτικό εργαλείο με χρηματοδότηση ή συγχρηματοδότηση από την ΕΕ θα πρέπει να υπολογισθεί το ισοδύναμο της επιχορήγησης σύμφωνα με τους όρους του συγκεκριμένου εργαλείου, προκειμένου να τηρηθεί η ανώτατη ένταση ενίσχυσης που δύναται να δοθεί στην συγκεκριμένη επένδυση.

Άρθρο 16
Υποβολές Επενδυτικών Σχεδίων

Ο Φορέας Υλοποίησης ανακοινώνει την έναρξη υποβολής αιτήσεων στο πρόγραμμα «Παραγωγικές Επενδύσεις Πράσινης ΟικονομίαςProduce green», στην ιστοσελίδα της δράσης, στην κεντρική πύλη ενημέρωσης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και στον ιστοχώρο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προς ενημέρωση όλων των δυνητικών δικαιούχων.
Οι δυνητικοί δικαιούχοι θα εισέρχονται με τους κωδικούς σύνδεσης στο taxisnet στον ιστοχώρο του προγράμματος (https://producegreen.gov.gr) προκειμένου να υποβάλλουν την αίτηση ενίσχυσης και να επισυνάψουν τα απαιτούμενα συνοδευτικά έγγραφα/αρχεία, για την αξιολόγηση της αίτησης όπως αυτά αναφέρονται στο Παράρτημα ΙΙ.
Μετά την ολοκλήρωση της ανάρτησης των δικαιολογητικών και την οριστικοποίηση της αίτησης από τον χρήστη, παράγεται ο αριθμός πρωτοκόλλου με τη σχετική χρονοσήμανση (ημερομηνία και ώρα οριστικοποίησης) από την οποία προκύπτει το εμπρόθεσμο της αίτησης και η σειρά υποβολής προτεραιότητας. Για τις ανάγκες του προγράμματος η αίτηση ενίσχυσης θεωρείται ότι υποβλήθηκε εφόσον οριστικοποιηθεί ηλεκτρονικά και λάβει αριθμό πρωτοκόλλου.
Πλήρης αίτηση ενίσχυσης θεωρείται αυτή στην οποία περιέχονται όλα τα προβλεπόμενα στοιχεία, μελέτες και δικαιολογητικά του παραρτήματος ΙΙ, κατάλληλα υπογεγραμμένα και επικυρωμένα όπου απαιτείται, και έχει λάβει αριθμό πρωτοκόλλου και σχετική χρονοσήμανση.
Τα δικαιολογητικά που αναρτώνται θα είναι ευκρινή και ευανάγνωστα. Σε περίπτωση που κριθεί σκόπιμο δύναται να ζητηθούν κατά τον έλεγχο πληρότητας, διευκρινίσεις επί των υποβληθέντων δικαιολογητικών ή πρόσθετα στοιχεία, καθώς και τα πρωτότυπα δικαιολογητικά. Η ορθή καταχώριση και η υποβολή της αίτησης ενίσχυσης, η πληρότητα του φακέλου και η εμπρόθεσμη οριστικοποίηση, ανήκει στην αποκλειστική ευθύνη του δυνητικού δικαιούχου.
Οι δυνητικοί δικαιούχοι μπορούν να ανακαλούν, μέσω του ΠΣ, την αίτηση ενίσχυσης οιαδήποτε στιγμή μετά την υποβολή της. Η ανάκληση, επαναφέρει τον αιτούντα στη θέση που βρισκόταν πριν υποβάλλει την αίτηση, την οποία ανακαλεί.

Άρθρο 17
Διαδικασία αξιολόγησης και ένταξης στο Πρόγραμμα

Για την υπαγωγή στο Πρόγραμμα απαιτείται η διενέργεια αξιολόγησης. Η αξιολόγηση των αιτήσεων ενίσχυσης γίνεται με ευθύνη του Φορέα Υλοποίησης και με την υποστήριξη των οργάνων αξιολόγησης του άρθρου 18 της παρούσας, παράγραφοι 18.1 και 18.2, είναι άμεση και ολοκληρώνεται με την έκδοση των εγκριτικών αποφάσεων ενίσχυσης. Οι αιτήσεις ενίσχυσης αξιολογούνται αυτοτελώς με βάση τη χρονική σειρά υποβολής τους (first come, first served), όπως αυτή πιστοποιείται από τον αριθμό πρωτοκόλλου που εκδίδεται από το Πληροφοριακό Σύστημα Υποβολής των Αιτήσεων (ΠΣ) και μέχρι εξαντλήσεως του ποσού της δημόσιας δαπάνης του άρθρου 4.
Η διαδικασία αξιολόγησης και ένταξης στο Πρόγραμμα περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια:
α) Επιλογή αξιολογητή και χρέωση αίτησης.
β) Έλεγχος πληρότητας και Αξιολόγηση αίτησης.
γ) Έκδοση πράξης αποδοχής ή απόρριψης.
δ) Υποβολή και εξέταση ενστάσεων.
ε) Έκδοση υπουργικής απόφασης υπαγωγής ή απόρριψης.

Άρθρο 18
Έλεγχος δικαιολογητικών – Αξιολόγηση επενδυτικών σχεδίων

Η αξιολόγηση διενεργείται από μέλη του Μητρώου Αξιολογητών Επενδυτικών Σχεδίων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

18.1 Συγκρότηση Μητρώου Αξιολογητών
Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν εισήγησης του Φορέα Υλοποίησης προς τον Γενικό Γραμματέα Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών και την σύμφωνη γνώμη αυτού, καθορίζονται τα τυπικά προσόντα των αξιολογητών ή/και η ιδιότητά τους, το έργο και οι υποχρεώσεις τους, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για τη διαδικασία δημιουργίας και διαχείρισης του Μητρώου Αξιολογητών.
Ο Φορέας Υλοποίησης δημοσιεύει την ως άνω πρόσκληση ενδιαφέροντος, για την εγγραφή αξιολογητών στο Μητρώο, υποδέχεται τις αιτήσεις και ελέγχει την συμβατότητα τους με τα προσόντα που ορίζονται ως ελάχιστα απαιτητά.
Με όμοια απόφαση, ολοκληρώνεται η ένταξη του αιτούμενου στο Μητρώο Αξιολογητών. Το Μητρώο Αξιολογητών επικαιροποιείται και είναι αναρτημένο στον ιστοχώρο του Προγράμματος καθώς και στον ιστοχώρο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

18.2 Σύσταση Γνωμοδοτικής Επιτροπής
Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν εισήγησης του Φορέα Υλοποίησης προς τον Γενικό Γραμματέα Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών του ΥΠΕΝ συστήνεται Γνωμοδοτική Επιτροπή αξιολόγησης των αιτήσεων ενίσχυσης.
Η Επιτροπή αποτελείται από τρία (3) έως πέντε (5) μέλη, τα οποία μπορούν να είναι είτε στελέχη του ΦΥ και της Γενικής Γραμματείας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, είτε επιστήμονες εγνωσμένου κύρους ποικίλων ειδικοτήτων. Στην απόφαση ορίζεται η σύνθεση της Επιτροπής, ο Πρόεδρός της, το έργο και οι υποχρεώσεις της, οι κανόνες λειτουργίας της, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για τη λειτουργία της.
Τα μέλη των Γνωμοδοτικών Επιτροπών υποβάλλουν στον Φορέα υλοποίησης Υπεύθυνη Δήλωση του άρθρου 8 του ν. 1599/1986 τήρησης εχεμύθειας και μη σύγκρουσης συμφερόντων.

18.3 Διαδικασία Επιλογής Αξιολογητήανάθεση αξιολόγησης επενδυτικής πρότασης
Για την επιλογή αξιολογητή από το μητρώο αξιολογητών διενεργείται κλήρωση με ευθύνη του Φορέα Υλοποίησης. Η κλήρωση μπορεί να λαμβάνει χώρα με κάθε πρόσφορο και αξιόπιστο μέσο, όπως με χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ή με επιλογή συγκεκριμένου κλήρου. Το αποτέλεσμα της κλήρωσης κοινοποιείται, με επιμέλεια του Φορέα Υλοποίησης, προς τον επιλεγέντα αξιολογητή που ανατίθεται η αξιολόγηση της επενδυτικής πρότασης.
Στο πρόσωπο του επιλεγέντος αξιολογητή δεν πρέπει σε οποιαδήποτε περίπτωση να συντρέχει σύγκρουση συμφερόντων, υπό την έννοια ότι ο συγκεκριμένος αξιολογητής δεν έχει ούτε είχε κατά το παρελθόν οιαδήποτε ανάμειξη στη μελέτη, διάρθρωση, κατάρτιση ή/και αξιολόγηση του προτεινόμενου επενδυτικού σχεδίου για λογαριασμό του φορέα υλοποίησής του επενδυτικού σχεδίου καθώς και οιαδήποτε μετοχική ή άλλη σχέση με το φορέα υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου. Η μη συνδρομή κατάστασης σύγκρουσης συμφερόντων αποδεικνύεται με υπεύθυνη δήλωση του ν. 1599/1986, η οποία αποστέλλεται/υποβάλλεται από τον επιλεγμένο αξιολογητή προς τον Φορέα Υλοποίησης εντός τριών (3) ημερολογιακών ημερών από την ανάθεση της αξιολόγησης. Σε περίπτωση που, με βάση τα δηλωθέντα στοιχεία από τον αξιολογητή, συντρέχει κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων στο πρόσωπό του για την αξιολόγηση μιας συγκεκριμένης αίτησης, ο ίδιος καθώς και οι δηλωμένοι από τον φορέα της επένδυσης σύμβουλοι κατά την εκπόνηση του επενδυτικού σχεδίου, αποκλείονται από την αξιολόγησή της, και κατά περίπτωση ενεργοποιείται αυτόματα ο τυχαιοκρατικός αλγόριθμος για την εκ νέου επιλογή αξιολογητή.
Ο Αξιολογητής οφείλει να παραδώσει την έκθεση αξιολόγησης το αργότερο εντός τριάντα (30) ημερολογιακών ημερών από την επίσημη ανάθεση της αίτησης σε αυτόν.

18.4 Διαδικασία αξιολόγησης αιτήσεων ενίσχυσης
Η διαδικασία αξιολόγησης περιλαμβάνει τον έλεγχο πληρότητας της αίτησης ενίσχυσης και την αξιολόγηση της και διενεργείται μέχρι εξαντλήσεως των διαθέσιμων πόρων.
Ο έλεγχος πληρότητας των αιτήσεων ενίσχυσης διενεργείται από τους αξιολογητές με κατάλληλη λίστα ελέγχου, διαμορφωμένη σύμφωνα με τους όρους της πρόσκλησης με σκοπό τη διασφάλιση:
α) της προσήκουσας συμπλήρωσης/σύνταξης και υποβολής της αίτησης ενίσχυσης.
β) της ορθής υποβολής/καταχώρισης όλων των στοιχείων, δικαιολογητικών και μελετών του παραρτήματος ΙΙ, και
γ) της κατάλληλα υπογεγραμμένης αίτησης ενίσχυσης και εγγράφων.
Η αξιολόγηση του επενδυτικού σχεδίου περιλαμβάνει τον έλεγχο νομιμότητας και την αξιολόγηση του εύλογου του κόστους της επενδυτικής πρότασης.
Ο έλεγχος νομιμότητας, για κάθε επενδυτικό σχέδιο, περιλαμβάνει με ποινή αποκλεισμού τα εξής:
α. Πλήρη συμμόρφωση της αίτησης υπαγωγής και του υπό έγκριση επενδυτικού σχεδίου με τους όρους της παρούσας,
β. τεκμηρίωση της φερεγγυότητας του φορέα του επενδυτικού σχεδίου, με την προσκόμιση των σχετικών πιστοποιητικών, ιδίως φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας, καθώς και κάθε άλλου εγγράφου που ορίζεται στην παρούσα,
γ. τεκμηρίωση της δυνατότητας χρηματοδότησης του κόστους του επενδυτικού σχεδίου μέσω είτε εξωτερικής χρηματοδότησης είτε συνδυασμού ιδίων κεφαλαίων με εξωτερική χρηματοδότηση, σύμφωνα με τους όρους που ορίζονται στην παρούσα.
Με την εμπρόθεσμη υποβολή της αίτησης ενίσχυσης και των δικαιολογητικών, ο δυνητικός δικαιούχος ενημερώνεται ηλεκτρονικά για την παραλαβή τους και αρχίζει άμεσα η διαδικασία ελέγχου των στοιχείων της πρότασης και των σχετικών δικαιολογητικών.
Ελλείψεις δικαιολογητικών που εκ παραδρομής δεν συμπεριελήφθησαν στον υποβληθέντα φάκελο των δικαιολογητικών και που δεν επηρεάζουν την διαδικασία ελέγχου των στοιχείων της αίτησης ενίσχυσης ή και επιπλέον διευκρινίσεις που ζητούνται από τον αξιολογητή σε ήδη προσκομισθέντα δικαιολογητικά θα προσκομίζονται από τον δυνητικό δικαιούχο εντός επτά (7) ημερολογιακών ημερών από την ημερομηνία ηλεκτρονικής ενημέρωσής του.
Τα ανωτέρω δικαιολογητικά θα έχουν αποδεδειγμένα εκδοθεί πριν την υποβολή της αίτησης ενίσχυσης.
Οι αξιολογητές εξετάζουν το σύνολο του περιεχομένου της αίτησης ενίσχυσης ανεξάρτητα από την τελική έκβαση της αξιολόγησης.
Η αξιολόγηση ολοκληρώνεται με τη συμπλήρωση του πορίσματος αξιολόγησης.
Με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, αποστέλλεται στην Γνωμοδοτική Επιτροπή, το πόρισμα και η έκθεση αξιολόγησης ως εισήγηση από τον αξιολογητή. Η Γνωμοδοτική Επιτροπή αποδέχεται ή απορρίπτει αιτιολογημένα το πόρισμα του αξιολογητή και διαβιβάζει τη θέση της στον Φορέα Υλοποίησης, ως εισήγηση.
Ακολούθως εκδίδεται πράξη από τον Φορέα Υλοποίησης, με την οποία απορρίπτεται ή γίνεται δεκτή η υποβληθείσα αίτηση. Η πράξη αυτή κοινοποιείται στον φορέα του επενδυτικού σχεδίου, ούτως ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε αυτόν να υποβάλει ένσταση σύμφωνα με το επόμενο άρθρο.

Άρθρο 19
Υποβολή και Εξέταση Ενστάσεων

Οι δυνητικοί δικαιούχοι που υπέβαλαν αιτήσεις ενίσχυσης στο πλαίσιο της παρούσας πρόσκλησης, δύνανται να υποβάλουν ένσταση (ενδικοφανή προσφυγή με την έννοια του άρθρου 25 του ν. 2690/1999) κατά της εκδοθείσας πράξης, εντός αποκλειστικής ημερομηνίας δέκα
(10) ημερολογιακών ημερών από τη γνωστοποίηση της. Αρμόδιο όργανο για την εξέταση των ενστάσεων είναι τριμελής επιτροπή, η Επιτροπή Αξιολόγησης Ενστάσεων, η οποία συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Για τις ανάγκες της διαδικασίας των ενστάσεων, δύναται να ορίζονται και επιπρόσθετες επιτροπές αξιολόγησης ενστάσεων.
Οι ενστάσεις εξετάζονται τόσο ως προς τη νομιμότητα της επένδυσης όσο και ως προς την ουσία της υπόθεσης. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας, η Επιτροπή Αξιολόγησης Ενστάσεων υποβάλλει το πόρισμά της στον Φορέα Υλοποίησης, το οποίο αποστέλλεται από αυτόν ως εισήγηση προς τον Υπουργό για την έκδοση αποφάσεων υπαγωγής ή απόρριψης των επενδυτικών σχεδίων, το αργότερο μέσα σε έναν (1) μήνα από την υποβολή της ένστασης. Αποκλείεται έτερο στάδιο διοικητικής προσφυγής μετά την απόφαση επί της ενστάσεως.

Άρθρο 20
Διαδικασία οριστικής ένταξης-Έκδοση απόφασης υπαγωγής/απόρριψης του επενδυτικού σχεδίου

Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας της αξιολόγησης και ενστάσεων ο Φορέας Υλοποίησης διαβιβάζει το πόρισμα έγκρισης ή απόρριψης του επενδυτικού σχεδίου, το οποίο αποτελεί εισήγηση προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ακολούθως, ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκδίδει απόφαση υπαγωγής, για τα επενδυτικά σχέδια που πληρούν τις προϋποθέσεις της παρούσας, ή απόφαση απόρριψης. Οι αποφάσεις εκδίδονται μέχρι εξαντλήσεως των διαθέσιμων πόρων, με βάση τη χρονική σειρά υποβολής των αιτήσεων ενίσχυσης, όπως αυτή πιστοποιείται από τον αριθμό πρωτοκόλλου υποβολής των αιτήσεων που εκδίδεται από το πληροφοριακό σύστημα και σύμφωνα με τους περιορισμούς που ορίζονται στο άρθρο 4 της παρούσας.
Η εγκριτική απόφαση ενίσχυσης είναι ατομική και περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που απαιτείται να γνωρίζει ο δικαιούχος.
Ειδικότερα, περιλαμβάνει:
α) τον τίτλο της επένδυσης,
β) τον κωδικό της επένδυσης στο πληροφοριακό σύστημα του προγράμματος,
γ) τα στοιχεία του πραγματικού δικαιούχου,
δ) το χρηματοδοτικό σχήμα της επένδυσης: συνολικό προϋπολογισμό, το ποσοστό ενίσχυσης, δημόσια και ιδιωτική δαπάνη,
ε) τα δικαιολογητικά ένταξης που ο δικαιούχος υποχρεούται να προσκομίσει με την υποβολή της πρώτης αίτησης καταβολής της ενίσχυσης,
στ) το φυσικό αντικείμενο της επένδυσης, δηλαδή τις εγκεκριμένες δαπάνες,
η) τον συμβατικό χρόνο υλοποίησης του έργου,
θ) τους όρους και τις προϋποθέσεις χορήγησης της χρηματοδότησης,
ι) τα όργανα και τη διαδικασία παρακολούθησης του φυσικού αντικειμένου, καταβολής της δημόσιας δαπάνης και της πιστοποίησης της ολοκλήρωσης του φυσικού αντικειμένου της επένδυσης,
ια) Την υποχρέωση αποδοχής των ελέγχων,
ιβ) Τις μακροχρόνιες υποχρεώσεις,
ιγ) Τις συνέπειες μη τήρησης των όρων και προϋποθέσεων της προκήρυξης,
ιδ) Επιπλέον περιλαμβάνει τους ειδικούς όρους που απορρέουν από τον Κανονισμό κρατικών ενισχύσεων που εφαρμόζεται στην παρούσα.
Η εγκριτική απόφαση ενίσχυσης δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του προγράμματος (https://produceegreen.gov.gr), αναρτάται στο Πρόγραμμα Διαύγεια και αποστέλλεται ηλεκτρονικά στον δικαιούχο στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που δηλώνει κατά την υποβολή της αίτησης.
Η ημερομηνία δημοσίευσης της τεκμαίρεται ως το χρονικό σημείο ανάληψης δέσμευσης για τη χρηματοδότηση του δικαιούχου.
Με ευθύνη του Φορέα Υλοποίησης οι δυνητικοί δικαιούχοι με απορριπτική απόφαση ενημερώνονται αμελλητί για αυτήν.

Άρθρο 21
Διαδικασία Υλοποίησης – Παρακολούθησης

21.1 Υποβολή αιτήματος καταβολής ενίσχυσης

1. Μετά την έκδοση της εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης ο δικαιούχος αποκτά το νόμιμο δικαίωμα λήψης ενίσχυσης. Προς τούτο υποβάλλει μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος αίτημα καταβολής της ενίσχυσης.
Στο αίτημα καταχωρίζονται τα στοιχεία που αφορούν στην πρόοδο υλοποίησης του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της ενίσχυσης συμπεριλαμβανομένων των αναγκαίων στοιχείων και δικαιολογητικών πληρωμής σύμφωνα με τους όρους της παρούσας. Το αίτημα καταβολής της ενίσχυσης λαμβάνει μοναδικό κωδικό επαλήθευσης εγγράφου, χρονοσήμανση και QR Code από το πληροφοριακό σύστημα.

2. Κάθε δικαιούχος έχει τη δυνατότητα υποβολής αιτημάτων για την καταβολή της ενίσχυσης με ελάχιστο ποσοστό υλοποίησης, το 10% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού.

3. Για τη διευκόλυνση της υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου, ο δικαιούχος δύναται να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία ρευστότητας των παραγράφων 21.2, 21.3,
21.4 της παρούσας, τηρουμένων σε κάθε περίπτωση των κατά περίπτωση εφαρμοστέων κανόνων κρατικών ενισχύσεων.

3. Με το πρώτο αίτημα καταβολής της ενίσχυσης, εφόσον περιγράφονται στην ατομική εγκριτική απόφαση ενίσχυσης, υποβάλλονται και τα δικαιολογητικά ένταξης επιλεξιμότητας,.

21.2 Διαδικασία χορήγησης προκαταβολής

1. Μετά την έκδοση της εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης, είναι δυνατή η χορήγηση προκαταβολής σε κάθε δικαιούχο μέχρι το 40% της δημόσιας χρηματοδότησης, εντός χρονικού διαστήματος 3 μηνών. Στην περίπτωση αυτή ο δικαιούχος προσκομίζει ισόποση εγγυητική επιστολή προκαταβολής από χρηματοπιστωτικό οργανισμό, η οποία εκδίδεται υπέρ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με διάρκεια ισχύος είτε αορίστου χρόνου, είτε ορισμένου χρόνου με λήξη 12 μήνες μετά την καταληκτική ημερομηνία ολοκλήρωσης του έργου.

2. Στην περίπτωση λήξης της εγγυητικής επιστολής ορισμένου χρόνου, κατά τη διάρκεια υλοποίησης της επένδυσης, ο δικαιούχος υποχρεούται να την αντικαταστήσει αμέσως με άλλη ώστε να ικανοποιείται εκ νέου η ανωτέρω απαίτηση, με ποσό ανάλογο της υπολειπόμενης δημόσιας δαπάνης.

3. Οι εγγυητικές επιστολές υποβάλλονται στον Φορέα Υλοποίησης και γίνονται αποδεκτές μετά από έλεγχο εγκυρότητας. Όταν από τον έλεγχο προκύπτει ότι η εγγυητική επιστολή δεν είναι έγκυρη επιστρέφεται αμελλητί στο δικαιούχο.
Ο Φορέας Υλοποίησης είναι υπεύθυνος για την φύλαξη των εγγυητικών επιστολών, εξασφαλίζει ότι οι ορισμένου χρόνου εγγυητικές παραμένουν σε ισχύ για το χρονικό διάστημα που απαιτείται και ενημερώνουν τους δικαιούχους τρείς (3) μήνες πριν τη λήξη τους ώστε να προβούν σε αντικατάστασή τους.

4. Η εγγυητική επιστολή απομειώνεται σταδιακά με βάση ισόποσο συμψηφισμό της με την καταβληθείσα ενίσχυση και επιστρέφεται στον δικαιούχο μετά τον πλήρη συμψηφισμό της.

21.3 Διαδικασία εκχώρησης του ποσού της επιχορήγησης

1. Οι δικαιούχοι ενίσχυσης της παρούσας δύνανται να εκχωρήσουν τη δημόσια δαπάνη σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την παροχή βραχυπρόθεσμου δανείου, υπό την προϋπόθεση ότι αυτό χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την υλοποίηση του επενδυτικού σχεδίου της αίτησης ενίσχυσης και δεν χρησιμοποιείται για την κάλυψη της ιδιωτικής συμμετοχής, ήτοι ποσοστό 25% των επιλέξιμων δαπανών, για τις περιφερειακές ενισχύσεις.
Στην περίπτωση αυτή η ενίσχυση καταβάλλεται στον τραπεζικό λογαριασμό της εκχώρησης και μέχρι εξαντλήσεως του ποσού της εκχώρησης. Η εκχώρηση για να είναι έγκυρη:
α) είναι ποσού μικρότερου ή ίσου του ποσού της ενίσχυσης ή της υπολειπόμενης ενίσχυσης και
β) ο εκδοχέας υποχρεούται να προβεί στην κατά το νόμο απαιτούμενη αναγγελία στον Φορέα Υλοποίησης, του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι εκχωρήσεις γίνονται αποδεκτές μετά από έλεγχο εγκυρότητας. Όταν από τον έλεγχο προκύπτει ότι η εκχώρηση δεν είναι έγκυρη επιστρέφεται αμελλητί στο χρηματοπιστωτικό οργανισμό που την εξέδωσε.

2. Η διαδικασία εκχώρησης του ποσού της επιχορήγησης ολοκληρώνεται εντός χρονικού διαστήματος 3 μηνών από την αποδοχή της εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης.

21.4 Ανοιχτός Καταπιστευτικός Λογαριασμός Escrow Account
Οι δικαιούχοι ενίσχυσης της παρούσας πρόσκλησης δύνανται, κατόπιν της έκδοσης απόφασης έγκρισης της χρηματοδότησης από το αρμόδιο όργανο, να προχωρούν σε άνοιγμα ειδικών δεσμευμένων καταπιστευτικών λογαριασμών (escrow accounts) σε εμπορικές τράπεζες, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο (ν. 4915/2022). Το άνοιγμα των ειδικών δεσμευμένων καταπιστευτικών λογαριασμών (escrowaccounts) σε εμπορικές τράπεζες, ολοκληρώνεται εντός χρονικού διαστήματος 3 μηνών από την αποδοχή της εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης.

21.5 Παρακολούθηση της υλοποίησης των αιτήσεων ενίσχυσης

1. Η παρακολούθηση της υλοποίησης των αιτήσεων ενίσχυσης αφορά:
α) στην πιστοποίηση της ορθής εκτέλεσης του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της αίτησης καταβολής της ενίσχυσης, σύμφωνα με τα όσα ορίζονται στην εγκριτική απόφαση ενίσχυσης και στην εθνική νομοθεσία σχετική με τις δαπάνες της αίτησης για την καταβολή της ενίσχυσης, και
β) στην πιστοποίηση της ολοκλήρωσης της υλοποίησης της αίτησης χρηματοδότησης.

2. Η παρακολούθηση γίνεται με ευθύνη του Φορέα Υλοποίησης με την υποστήριξη των οργάνων ελέγχου της επόμενης παραγράφου.

3. Η πιστοποίηση της ορθής εκτέλεσης του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου των αιτήσεων καταβολής της ενίσχυσης καθώς και η πιστοποίηση της ολοκλήρωσης διενεργείται από τον Φορέα Υλοποίησης, με την υποστήριξη ελεγκτών και ομάδων ελέγχου.

4. Μετά από εισήγηση του Φορέα Υλοποίησης ορίζεται ομάδα ελέγχου. Στην απόφαση ορίζονται τα μέλη, το αντικείμενο του ελέγχου, το χρονικό διάστημα εντός του οποίου υποχρεούνται να διενεργήσουν τον έλεγχο και να παραδώσουν την έκθεσή τους, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την υλοποίηση του ελέγχου. Η ομάδα ελέγχου αποτελείται από τρία (3) μέλη του Φορέα Υλοποίησης και της Γενικής Γραμματείας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών.

5. Οι ελεγκτές και τα μέλη της ομάδας ελέγχου υποβάλλουν Υπεύθυνη Δήλωση του άρθρου 8 του ν. 1599/1986 τήρησης εχεμύθειας και σύγκρουσης συμφερόντων.

6. Ο Φορέας Υλοποίησης είναι υπεύθυνος για την τήρηση της αρχής της αμεροληψίας της Διοίκησης κατά την διαδικασία του ελέγχου.

21.6 Επαλήθευση αιτήσεων καταβολής της ενίσχυσης

1. Για την εξέταση των ενδιάμεσων αιτημάτων καταβολής της ενίσχυσης ο Φορέας Υλοποίησης διενεργεί διοικητική επαλήθευση με την υποστήριξη των ελεγκτών/ ομάδων ελέγχου της προηγούμενης παραγράφου.

2. Η διοικητική επαλήθευση συνίσταται στην πιστοποίηση της ορθής εκτέλεσης του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της αίτησης καταβολής της ενίσχυσης, σύμφωνα με όσα ορίζονται στην εγκριτική απόφαση ενίσχυσης, στην παρούσα και στην εθνική νομοθεσία που είναι σχετική με τις δαπάνες της αίτησης ενίσχυσης. Ειδικότερα, ελέγχεται η περίπτωση διπλής χρηματοδότησης για τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες, από άλλα καθεστώτα ενίσχυσης. Ο ελεγκτής καταχωρεί το σχετικό υλικό ελέγχου (ψηφιακά υπογεγραμμένο). Με την οριστικοποίηση της επαλήθευσης παράγεται σχετικό έντυπο με μοναδικό κωδικό επαλήθευσης εγγράφου, χρονοσήμανση και QR Code από το Πληροφοριακό Σύστημα και εν συνεχεία συντάσσεται η σχετική Έκθεση Επαλήθευσης από τον Φορέα Υλοποίησης. Αρνητική έκθεση αιτιολογείται πλήρως με σαφή αναφορά στη νομοθεσία. Με ευθύνη του ΦΥ οι δικαιούχοι με αρνητική έκθεση ενημερώνονται αμελλητί για το περιεχόμενο της έκθεσης.

3. Για την εξέταση του τελικού αιτήματος καταβολής της ενίσχυσης ο Φορέας Υλοποίησης διενεργεί, με την υποστήριξη της ίδιας ομάδας ελέγχου, διοικητική επαλήθευση του αιτήματος και επιτόπια επίσκεψη στο χώρο υλοποίησης των επενδύσεων. Στο πλαίσιο του ελέγχου, η ομάδα ελέγχει εκ νέου σε τυχαίο δείγμα τη νομιμότητα και ορθότητα των δικαιολογητικών καταβολής της ενίσχυσης προηγουμένων αιτημάτων. Στο πλαίσιο της επιτόπιας επίσκεψης ταυτοποιούνται οι δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί στον χώρο υλοποίησης με εκείνες που πιστοποιήθηκαν με τις εκθέσεις επαλήθευσης. Το έργο της ομάδας ολοκληρώνεται με τη συμπλήρωση της έκθεσης πιστοποίησης. Αρνητική έκθεση αιτιολογείται πλήρως με σαφή αναφορά στη νομοθεσία. Με ευθύνη του Φορέα Υλοποίησης οι δικαιούχοι με αρνητική έκθεση ενημερώνονται αμελλητί για το περιεχόμενο της.

21.7 Αντιρρήσεις κατά της Έκθεσης Επαλήθευσης/ Πιστοποίησης
Δικαιούχοι που δεν συμφωνούν με την έκθεση επαλήθευσης/πιστοποίησης δύνανται να υποβάλουν αντιρρήσεις, εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέκα (10) ημερολογιακών ημερών από τη γνωστοποίηση της έκθεσης. Η ένσταση αντικρούει το πόρισμα της έκθεσης βάσει του περιεχομένου της αίτησης ενίσχυσης αλλά και πρόσθετων πληροφοριών και δικαιολογητικών που ο δικαιούχος δύναται να προσκομίσει. Οι ενστάσεις εξετάζονται τόσο ως προς τη νομιμότητα της επένδυσης, όσο και ως προς την ουσία της υπόθεσης από την Επιτροπή Ενστάσεων κατ’ αναλογία των διαδικασιών του άρθρου 19.

21.8 Ολοκλήρωση επένδυσης

1. Με βάση τα αποτελέσματα της οριστικής έκθεσης πιστοποίησης, του τελικού αιτήματος καταβολής της ενίσχυσης, των οριστικών εκθέσεων επαλήθευσης των ενδιάμεσων πληρωμών και τυχόν καταβολή προκαταβολής (αν έχουν γίνει), ο Φορέας Υλοποίησης εκδίδει τη Βεβαίωση Ολοκλήρωσης, η οποία αποτελεί και προϋπόθεση για την εκταμίευση του υπολειπόμενου ποσού προς τον δικαιούχο.
Η Βεβαίωση εκδίδεται μέσω του ΠΣ, με μοναδικό κωδικό επαλήθευσης εγγράφου, χρονοσήμανση και QR Code και τα καταχωρημένα σε αυτή στοιχεία επιβεβαιώνονται από τον Φορέα Υλοποίησης.

2. Με τη Βεβαίωση Ολοκλήρωσης:
α) βεβαιώνεται η ολοκλήρωση της υλοποίησης του φυσικού αντικειμένου της ενίσχυσης, δηλαδή έχει περατωθεί φυσικά, έχει παραληφθεί και πιστοποιηθεί το σύνολο των δαπανών της επένδυσης ή έχει εκτελεστεί πλήρως.
β) βεβαιώνεται η ολοκλήρωση της υλοποίησης του οικονομικού αντικειμένου της ενίσχυσης και αποτυπώνεται το τελικό αποτέλεσμα της επαλήθευσης των δαπανών που έχουν παραληφθεί: συνολική δαπάνη και αντιστοιχούσα δημόσια δαπάνη, όλων των προηγούμενων ενδιάμεσων Αιτημάτων Καταβολής Ενίσχυσης καθώς και του τελικού Αιτήματος.
γ) ορίζεται το τελικό καταβλητέο ποσό της δημόσιας δαπάνης και αποτυπώνονται τα ποσά που ενδεχόμενα έχουν ήδη καταβληθεί καθώς και το υπολειπόμενο προς καταβολή ποσό.
δ) καθορίζεται το τελικό χρηματοδοτικό σχήμα της ενίσχυσης.
ε) διαπιστώνεται η τήρηση των υποχρεώσεων του δικαιούχου που τίθενται στην εγκριτική απόφαση ενίσχυσης και ειδικότερα των υποχρεώσεων δημοσιότητας.
στ) διαπιστώνεται η συμμόρφωση του δικαιούχου με τυχόν συστάσεις προγενέστερων επαληθεύσεων/επιθεωρήσεων/ελέγχων που έχουν διενεργηθεί (από Φορέα Υλοποίησης, ΕΥΣΤΑ, Αρχή Ελέγχου, Εξωτερικοί Ελεγκτές, λοιπά ελεγκτικά όργανα εθνικά ή της Ε.Ε.)
ζ) καθορίζεται η ακριβής ημερομηνία ανάληψης κάθε μακροχρόνιας υποχρέωσης του δικαιούχου, όπως αυτές έχουν προδιαγραφεί στην εγκριτική απόφαση ενίσχυσης και ο τρόπος παρακολούθησής μίας εκάστης εξ αυτών.
η) Η βεβαίωση ολοκλήρωσης κοινοποιείται στον δικαιούχο με κάθε πρόσφορο μέσο (πληροφοριακό σύστημα, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο).

21.9 Καταβολή ενίσχυσης

1. Με βάση τις εκθέσεις επαλήθευσης/πιστοποίησης, ο Φορέας Υλοποίησης προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες για την καταβολή της ενίσχυσης στον δικαιούχο. Ο Φορέας Υλοποίησης καταγράφει τα δεδομένα της καταβολής ενίσχυσης στη σχετική ηλεκτρονική φόρμα στο Πληροφοριακό Σύστημα, καθώς και το σύνολο των απαραίτητων δικαιολογητικών που προσκομίζονται από τον δικαιούχο.

2. Οι προκαταβολές και οι ενδιάμεσες πληρωμές των δικαιούχων δεν κατάσχονται, δεν υπόκεινται σε κανενός είδους παρακράτηση και δεν συμψηφίζονται με τυχόν οφειλές του δικαιούχου προς το Ελληνικό Δημόσιο ή τα ασφαλιστικά ταμεία. Στην περίπτωση αυτή παραμένουν σε ισχύ οι γενικές διατάξεις περί φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας για είσπραξη χρημάτων, χωρίς όμως τον όρο της παρακράτησης.

3. Οι οφειλόμενες ενισχύσεις, συμπεριλαμβανομένων των ενισχύσεων που καταβάλλονται σε περισσότερες δόσεις, ανάγονται στην αξία τους κατά τον χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης. Οι επιλέξιμες δαπάνες ανάγονται στην αξία τους κατά τον χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης. Το επιτόκιο που χρησιμοποιείται για την αναγωγή είναι το προεξοφλητικό επιτόκιο που ισχύει κατά τον χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης.

Άρθρο 22
Διαδικασία Τροποποίησης του Επενδυτικού Έργου

1. Η τροποποίηση όρων της εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης είναι δυνατή μετά από αίτημα του φορέα της επένδυσης, το οποίο μπορεί να υποβληθεί καθ’όλη τη διάρκεια υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου και μέχρι την υποβολή της τελευταίας αίτησης καταβολής της ενίσχυσης.
Η διαπίστωση της ανάγκης τροποποίησης της επένδυσης μπορεί να προκύψει:
α) Με την υποβολή από τον δικαιούχο αίτησης τροποποίησης στοιχείων της αίτησης ενίσχυσης ή/και της ατομικής εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης. Στην αίτηση θα πρέπει να αναφέρονται τα σημεία τροποποίησης, να τεκμηριώνονται επαρκώς οι λόγοι τροποποίησης και να επισυνάπτονται όλα τα έγγραφα και δικαιολογητικά που την τεκμηριώνουν. Αντίστοιχη αίτηση υποβάλλεται και για τις περιπτώσεις ανωτέρας βίας. Η αίτηση τροποποίησης, θα πρέπει να καταχωρίζεται στο πληροφοριακό σύστημα πριν την υποβολή του τελευταίου αιτήματος καταβολής της ενίσχυσης.
β) Αυτεπάγγελτα από τον Φορέα Υλοποίησης κατά τη διαδικασία παρακολούθησης της υλοποίησης της επένδυσης, στην περίπτωση που διαπιστώνονται αλλαγές στα στοιχεία της επένδυσης, όπως αυτά αποτυπώνονται στην απόφαση ένταξης ή αποκλίσεις κατά την υλοποίηση της επένδυσης, λόγω διαχειριστικών προβλημάτων, εμπλοκών στην εκτέλεση της επένδυσης κ.ά.

2. Οι τροποποιήσεις μπορεί να αφορούν, με την επιφύλαξη των προϋποθέσεων που απορρέουν από τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων κάθε στοιχείο που περιλαμβάνεται στην απόφαση υπαγωγής, όπως για παράδειγμα: α) ουσιώδεις διαφοροποιήσεις του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου,
β) παράταση του χρονοδιαγράμματος ολοκλήρωσης της επένδυσης,
γ) αλλαγή στοιχείων του δικαιούχου, όπως για παράδειγμα αλλαγή της νομικής μορφής, της επωνυμίας της επιχείρησης κ.λπ.,
δ) μεταβολή του χρηματοδοτικού σχήματος, όπως για παράδειγμα, μεταβολή της ίδιας συμμετοχής, του τραπεζικού δανεισμού κ.λπ.,
ε) διόρθωση προφανών σφαλμάτων,
στ) αλλαγή του τόπου εγκατάστασης, και υπό τους όρους της διατήρησης της επένδυσης στην ίδια Περιφέρεια (NUTS 2), εντός της οποίας χορηγήθηκε η ενίσχυση και της μη μεταβολής του είδους και των επιμέρους ποσοστών ενίσχυσης ανά ομάδα επιλέξιμων δαπανών.

3. Τα αιτήματα τροποποίησης υποβάλονται ηλεκτρονικά, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος, και λαμβάνουν μοναδικό αριθμό και ημερομηνία οριστικοποίησης.

4. Κάθε δικαιούχος έχει τη δυνατότητα υποβολής μέχρι δύο (2) αιτημάτων τροποποίησης. Η μεταβολή των στοιχείων του δικαιούχου, τα οποία δε θίγουν την επιλεξιμότητα της αίτησης ενίσχυσης δεν περιλαμβάνονται στα πιο πάνω αιτήματα τροποποίησης.

5. Ο Φορέας Υλοποίησης αξιολογεί το αίτημα τροποποίησης προκειμένου να γίνει αποδεκτό ή όχι. Με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, οι δικαιούχοι ενημερώνονται αμελλητί, με ευθύνη του Φορέα Υλοποίησης, προκειμένου να προσκομίσουν, εντός αποκλειστικής προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερολογιακών ημερών από την ενημέρωσή τους, τυχόν πρόσθετα δικαιολογητικά και στοιχεία προκειμένου η αίτηση τροποποίησης να γίνει αποδεκτή από τον Φορέα Υλοποίησης. Παρελθούσης άπρακτης της προθεσμίας αυτής η αξιολόγηση ολοκληρώνεται χωρίς την προσκόμιση των συμπληρωματικών δικαιολογητικών και στοιχείων.

6. Στις περιπτώσεις που το αίτημα τροποποίησης γίνει αποδεκτό, τροποποιούνται τα επί μέρους στοιχεία της ατομικής εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης και εκδίδεται τροποποίηση αυτής από τον Φορέα Υλοποίησης. Εάν το αίτημα τροποποίησης δεν γίνει αποδεκτό, απορρίπτεται με πλήρη αιτιολόγηση των λόγων απόρριψης. Το αποτέλεσμα της απόρριψης κοινοποιείται στον δικαιούχο, ο οποίος δεσμεύεται να υλοποιήσει το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της επένδυσης σύμφωνα με την εν ισχύ ατομική εγκριτική απόφαση ενίσχυσης.

7. Τα αιτήματα γίνονται δεκτά, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) εξακολουθούν να τηρούνται οι όροι και οι προϋποθέσεις της πρόσκλησης και της ατομικής εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης,
β) εξακολουθούν να εξυπηρετούνται οι αρχικοί στόχοι της επένδυσης και να διατηρείται ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της,
γ) δεν διαφοροποιούνται τα κριτήρια επιλεξιμότητας και ένταξης στο Πρόγραμμα, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παρούσα,
δ) δεν επέρχεται αύξηση του συνολικού ενισχυόμενου κόστους του επενδυτικού σχεδίου, του συνολικού ποσού της ενίσχυσης, ούτε των επιμέρους ποσοστών ενίσχυσης ανά ομάδα επιλέξιμων δαπανών,
ε) εξακολουθούν να τηρούνται οι προϋποθέσεις του Γενικού Μέρους και του κατά περίπτωση εφαρμοστέου άρθρου του ΓΑΚ.
Για την εξέταση αιτημάτων τροποποίησης ο Φορέας Υλοποίησης δύναται να προχωρήσει σε ανάθεση του αιτήματος σε αξιολογητή από το Μητρώο Αξιολογητών διενεργώντας διαδικασία κλήρωσης ή αναθέτοντας απευθείας στον αρχικό αξιολογητή το αίτημα.

Άρθρο 23
Αίτημα Απένταξης

1. Οι δικαιούχοι μπορούν να αιτηθούν την ανάκληση της ένταξής τους σε οποιοδήποτε στάδιο, με την υποβολή αιτήματος στο Πληροφοριακό Σύστημα, στο οποίο αναλύονται οι λόγοι αδυναμίας εκτέλεσης της επένδυσης σύμφωνα με τους όρους ένταξής της.

2. Στη συνέχεια του αιτήματος και κατόπιν της εξέτασής του από τον Φορέα Υλοποίησης, ο τελευταίος εκδίδει σχετική απόφαση ανάκλησης. Η απόφαση αναρτάται στον ιστοχώρο «ΔΙΑΥΓΕΙΑ» και κοινοποιείται μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον δικαιούχο.

3. Στην περίπτωση που για τη συγκεκριμένη επένδυση, η οποία ανακαλείται, έχει καταβληθεί πληρωμή, τότε γίνεται ανάκτηση του ποσού εντόκως από τη στιγμή που τέθηκε στη διάθεση του δικαιούχου σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Το επιτόκιο που εφαρμόζεται για την ανάκτηση της ενίσχυσης, είναι το επιτόκιο αναφοράς που ορίζεται, για κάθε ημερολογιακό έτος, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το οποίο καθορίζεται σύμφωνα με την Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την αναθεώρηση της μεθόδου καθορισμού των επιτοκίων αναφοράς και προεξόφλησης (2008/C 14/06).

4. Ανάκληση της απόφασης ένταξης επένδυσης μπορεί να προκύψει και μετά από διαπιστωμένη απάτη, βάσει απόφασης αρμόδιας δικαστικής αρχής ή κατά τη διαδικασία παρακολούθησης και ελέγχου της πορείας υλοποίησης της επένδυσης, στην περίπτωση που διαπιστώνονται σοβαρές αποκλίσεις/εμπλοκές σε σχέση με την προγραμματισθείσα πρόοδο ή τους όρους ένταξής της. Η διαδικασία ανάκλησης δύναται να ενεργοποιείται, εφόσον επιβάλλεται κατόπιν ελέγχων εθνικών ή ενωσιακών ελεγκτικών οργάνων ή όταν διαπιστώνεται:
α) σοβαρή εμπλοκή στην ανάληψη νομικών δεσμεύσεων,
β) μη αποδεκτή απόκλιση του φυσικού αντικειμένου,
γ) αδυναμία στην καθολική πιστοποίηση του οικονομικού αντικειμένου και της επιλεξιμότητάς του, με βάση τα πρωτότυπα παραστατικά και λοιπά δικαιολογητικά και στοιχεία τεκμηρίωσης,
δ) άλλη παράβαση του εθνικού ή ενωσιακού θεσμικού πλαισίου η οποία διενεργείται από τον δικαιούχο δόλια και δεν επιδέχεται θεραπεία.

Άρθρο 24
Δειγματοληπτικοί έλεγχοι για την εξακρίβωση ορθότητας των δικαιολογητικών – Πληροφοριακό Σύστημα

1. Ο Φορέας Υλοποίησης, προκειμένου να εξακριβώσει την ακρίβεια των στοιχείων που αναγράφονται στα αντίγραφα εγγράφων που υποβάλλονται, είτε στο στάδιο της υποβολής της αίτησης ενίσχυσης είτε στο στάδιο υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου, σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή, διενεργεί δειγματοληπτικό έλεγχο σε τουλάχιστον πέντε τοις εκατό (5%) των αντιγράφων που υποβλήθηκαν κατά το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 11 του ν. 2690/1999, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 4250/2014.

2. Όλα τα στάδια των παρακάτω παραγράφων θα διενεργούνται μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος, όπως προβλέπεται από τη διαδικασία Δ1_Οδ.2 Οδηγίες Υλοποίησης Δράσεων Ενισχύσεων του ΣΔΕ του ΤΑΑ.

Άρθρο 25
Υποχρεώσεις Δικαιούχων

Οι προϋποθέσεις χορήγησης της δημόσιας ενίσχυσης καθώς και οι υποχρεώσεις των δικαιούχων τόσο κατά την υλοποίηση της επένδυσης όσο και για το χρονικό διάστημα τήρησης των μακροχρόνιων υποχρεώσεων αυτών, είναι:
1. Να υλοποιήσουν την επένδυση σύμφωνα με όσα προβλέπονται στην εγκριτική απόφαση ενίσχυσης, όπως ισχύει κάθε φορά.
2. Το αργότερο εντός τριών (3) μηνών από την ημερομηνία της ατομικής εγκριτικής απόφασης ενίσχυσης, οι δικαιούχοι προβαίνουν σε έναρξη εργασιών ή έχουν αιτηθεί και λάβει σχετική παράταση, η οποία δεν μπορεί να ξεπερνά τους τρεις μήνες εκτός των περιπτώσεων ανωτέρας βίας οι οποίες εξετάζονται κατά περίπτωση. Σε αντίθετη περίπτωση οφείλουν να παραιτηθούν από την υλοποίηση της επένδυσης, διαφορετικά η εγκριτική απόφαση ανακαλείται.
3. Να τηρούν το χρηματοδοτικό σχήμα της επένδυσης, όπως αυτό προσδιορίζεται στην ατομική εγκριτική απόφαση ενίσχυσης. Σε περίπτωση μεταβολής του για οποιονδήποτε λόγο, απαιτείται υποβολή από τον δικαιούχο αιτήματος τροποποίησης πριν την έκδοση της βεβαίωσης ολοκλήρωσης.
4. Η επένδυση διατηρείται στην περιοχή όπου χορηγείται η ενίσχυση για τουλάχιστον πέντε έτη, ή τουλάχιστον τρία έτη στην περίπτωση των πολύ μικρών μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, μετά την ολοκλήρωση της επένδυσης. Αυτό δεν εμποδίζει την αντικατάσταση μονάδας ή εξοπλισμού που κατέστησαν παρωχημένα ή υπέστησαν βλάβες κατά την περίοδο αυτή, εφόσον η οικονομική δραστηριότητα διατηρείται στη συγκεκριμένη περιοχή κατά τη σχετική ελάχιστη απαιτούμενη περίοδο. Πριν την αντικατάσταση υποβάλλεται σχετική αίτηση στον Φορέα Υλοποίησης, προκειμένου ο Φορέας Υλοποίησης να επιτρέψει την αντικατάσταση. Η αίτηση αποδεικνύει το παρωχημένο ή/και τη βλάβη του εξοπλισμού που έχει ενισχυθεί από την παρούσα και τα χαρακτηριστικά του νέου που πρέπει να είναι τουλάχιστον ανάλογα με αυτόν που αντικαθίσταται.
5. Να μη μεταβάλλουν το ιδιοκτησιακό καθεστώς της ενισχυόμενης επιχείρησης, καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης και τήρησης των μακροχρόνιων υποχρεώσεων των δικαιούχων παρά μόνο μετά από έγκριση του Φορέα Υλοποίησης.
6. Να μη χρησιμοποιούν τα πάγια στοιχεία που έχουν ενισχυθεί για δραστηριότητες που έρχονται σε αντίθεση με τα κριτήρια επιλεξιμότητας της παρούσας.
7. Να μη μεταβιβάζουν πάγια περιουσιακά στοιχεία που έχουν ενισχυθεί, εκτός εάν αυτά αντικατασταθούν εντός εξαμήνου από άλλα, κυριότητας του δικαιούχου και αντίστοιχων χαρακτηριστικών και ποσότητας. Πριν τη μεταβίβαση υποβάλλεται σχετική αίτηση στον Φορέα Υλοποίησης, προκειμένου ο Φορέας Υλοποίησης να επιτρέψει τη μεταβίβαση. Η αίτηση αποδεικνύει την αντιστοιχία των χαρακτηριστικών των καινούργιων πάγιων στοιχείων με αυτά που μεταβιβάζονται. Τα πάγια στοιχεία που αντικαταστάθηκαν δεν επιτρέπεται να πωληθούν ως παραγωγικός εξοπλισμός αξίας.
8. Τα πάγια περιουσιακά στοιχεία που έχουν ενισχυθεί στο πλαίσιο της παρούσας δεν είναι δυνατόν να αποτελέσουν αντικείμενο επίσπευσης πλειστηριασμού.
9. Να μη διακόπτουν την παραγωγική δραστηριότητα ή/και να μην παύουν τη λειτουργία της επιχείρησης, εκτός αν συντρέχουν λόγοι ανωτέρας βίας.
10. Να πραγματοποιούν όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την ενημέρωση του πληροφοριακού συστήματος με τα δεδομένα και έγγραφα που απαιτούνται για τη διαχείριση, την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και τον έλεγχο των επενδύσεων που υλοποιούν ή έχουν ολοκληρώσει, διασφαλίζοντας την ακρίβεια, την ποιότητα και την πληρότητα των στοιχείων που υποβάλλουν στο πληροφοριακό σύστημα.
11. Να τηρούν απόλυτα την ισχύουσα εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Κάθε διαπίστωση παράβασης από τους ελέγχους, επιφέρει ανάκτηση της ενίσχυσης ανάλογη του ύψους του ευρήματος, όπως αυτό καθορίζεται στην έκθεση ελέγχου.
12. Η υλοποίηση του φυσικού αντικειμένου είναι σύμφωνη με την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία για την περιβαλλοντική προστασία. Όταν για μια επενδυτική δαπάνη απαιτείται εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σύμφωνα με την οδηγία 2011/92/ΕΕ, η ενίσχυση καταβάλλεται μόνο εφόσον με την αίτηση καταβολής της ενίσχυσης προσκομίζεται και η περιβαλλοντική αδειοδότηση.

Άρθρο 26
Μακροχρόνιες Υποχρεώσεις Δικαιούχων

Κατά τη διάρκεια υλοποίησης της επένδυσης και για το χρονικό διάστημα τήρησης των μακροχρόνιων υποχρεώσεών τους, οι δικαιούχοι οφείλουν:

1. να παρέχουν κάθε σχετική πληροφόρηση, που αφορά στην υλοποίηση της επένδυσης και να διευκολύνουν τον έλεγχο προσκομίζοντας οποιαδήποτε παραστατικά ζητηθούν, παρέχοντας πρόσβαση στα λογιστικά τους βιβλία σε όλες τις Ελεγκτικές υπηρεσίες του Κράτους και της ΕΕ,

2. να παρέχουν στον Φορέα Υλοποίησης ή/και στους αξιολογητές ή/και στου ελεγκτές ή/και στην ομάδα ελέγχου ή/και σε άλλους φορείς που έχουν εξουσιοδοτηθεί να εκτελούν καθήκοντα για λογαριασμό του, όλες τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την παρακολούθηση και αξιολόγηση της υλοποίησης της επένδυσης, ιδίως σε σχέση με την επίτευξη καθορισμένων στόχων και προτεραιοτήτων,

3. να διατηρούν στην περιοχή παρέμβασης εγκατάσταση ή υποκατάστημα.

Άρθρο 27
Υποχρεώσεις εφαρμογής δράσεων ενημέρωσης ή δημοσιότητας

Ο Φορέας Υλοποίησης και οι αποδέκτες χρηματοδότησης μέσω της παρούσας είναι υπεύθυνοι για τις ακόλουθες τουλάχιστον ενέργειες επικοινωνίας και συγκεκριμένα αναγνωρίζουν ρητώς την προέλευση των εν λόγω κονδυλίων και διασφαλίζουν την προβολή της ενωσιακής χρηματοδότηση ως εξής:
1. Εμφανίζουν το έμβλημα της Ένωσης και τη σχετική δήλωση χρηματοδότησης με την ένδειξη «Με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης NextGenerationEU» και το λογότυπο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» στις ενέργειες επικοινωνίας, πληροφόρησης και προβολής που υλοποιούν σε οποιαδήποτε μορφή (έντυπη, οπτικοακουστική, ηλεκτρονική) και σε όλο το επικοινωνιακό και πληροφοριακό υλικό (έντυπο, οπτικοακουστικό, διαδικτυακό κ.λπ.) που παράγουν σχετικά με το έργο ή τη δράση και προορίζεται για οποιοδήποτε μέσο. Επιπλέον, σε ενέργειες που περιλαμβάνουν συγγραφή κειμένου, όπως δελτία τύπου, οδηγοί δράσεων, έντυπα πέραν της εμφάνισης των εμβλημάτων γίνεται και λεκτική αναφορά στη χρηματοδότηση εντός του κειμένου.
2. Παρέχουν στον επίσημο επαγγελματικό διαδικτυακό τόπο τους, εάν υπάρχει, και στους επαγγελματικούς λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εάν υπάρχουν, σύντομη περιγραφή της/των δράσης/εων και έργου/ων που υλοποιούν, που επισημαίνει τη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
3. Για έργο ή δράση που αφορά σε φυσική επένδυση όπως υποδομή ή/και προμήθεια εξοπλισμού και το συνολικό κόστος της υπερβαίνει τις 500.000ευρώ, αναρτούν πλάκα ή πινακίδα, από ανθεκτικό υλικό, ευδιάκριτη στο κοινό όταν ξεκινήσει η φυσική υλοποίηση της δράσης/έργου ή όταν εγκατασταθεί ο εξοπλισμός που έχει αγοραστεί. Η πλάκα/πινακίδα περιλαμβάνει το έμβλημα της Ένωσης με τη δήλωση «Με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης NextGenerationEU» και το λογότυπο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0».
4. Για έργο ή δράση που δεν εμπίπτει στο ανωτέρω σημείο (3), αναρτούν σε θέση που είναι σαφώς ορατή στο κοινό τουλάχιστον μία έντυπη αφίσα ελάχιστου μεγέθους Α3 ή μια ηλεκτρονική προβολή σε οθόνη, με πληροφορίες σχετικά με την δράση/έργο και αναδεικνύοντας τη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
5. Για έργα και δράσεις εμβληματικές ή/και έργα και δράσεις των οποίων το συνολικό κόστος υπερβαίνει τα
10.000.000 ευρώ, υλοποιούν μια σημαντική επικοινωνιακή ενέργεια (ενδεικτικά: καμπάνια, εκδήλωση), μετά από συντονισμό με την Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού του Ταμείου Ανάκαμψης και, όταν κρίνεται σκόπιμο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
6. Για τα μέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής, οι συμβαλλόμενοι φορείς υλοποίησης διασφαλίζουν μέσω συμβατικών υποχρεώσεων ότι οι τελικοί αποδέκτες δηλαδή τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα και κάνουν χρήση των κονδυλίων του ΤΑΑ συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις που καθορίζονται παραπάνω. Στην περίπτωση που ο τελικός αποδέκτης της χρηματοδότησης είναι φυσικό πρόσωπο και δεν ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα (ενδεικτικά ωφελούμενος δράσης, καταρτιζόμενος κ.λπ.) δεν εφαρμόζονται οι παραπάνω αρμοδιότητες.

Άρθρο 28
Ανάκληση αποφάσεων υπαγωγής – Κυρώσεις

1. Η αιτούμενη ενίσχυση απορρίπτεται ή, στην περίπτωση που έχει ήδη χορηγηθεί, ανακτάται εξ’ ολοκλήρου και εντόκως όταν, τόσο κατά την διάρκεια υλοποίησης του επενδυτικού σχεδίου όσο και κατά τη διάρκεια των μακροχρόνιων υποχρεώσεων:
α) δεν πληρούνται:
αα) τα κριτήρια επιλεξιμότητας της παρούσας,
ββ) άλλες υποχρεώσεις, που προβλέπονται από διατάξεις της ενωσιακής ή εθνικής νομοθεσίας, ιδίως αυτές που αφορούν στις κρατικές ενισχύσεις ή άλλα υποχρεωτικά πρότυπα, συνδέονται με το ενισχυόμενο Υποέργο και επηρεάζουν λειτουργικά την επένδυση,
β) διαπιστωθεί ότι ο δικαιούχος δηλώνει ψευδή στοιχεία με σκοπό να λάβει την ενίσχυση,
γ) ο δικαιούχος εμποδίζει τη διενέργεια οποιουδήποτε σχετικού ελέγχου, με εξαίρεση τις περιπτώσεις ανωτέρας βίας.

2. Το επιτόκιο που εφαρμόζεται για την ανάκτηση της ενίσχυσης είναι το επιτόκιο αναφοράς που ορίζεται, για κάθε ημερολογιακό έτος, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το οποίο καθορίζεται σύμφωνα με την Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την αναθεώρηση της μεθόδου καθορισμού των επιτοκίων αναφοράς και προεξόφλησης (2008/C 14/06).

3. Με την επιφύλαξη των διατάξεων περί τροποποίησης της επένδυσης, εάν ο δικαιούχος παραβεί, κατά τη διάρκεια υλοποίησης της επένδυσης ή της περιόδου τήρησης των μακροχρόνιων υποχρεώσεων, τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την απόφαση ένταξης του δικαιούχου στο Πρόγραμμα, επιβάλλονται οι κυρώσεις που αναφέρονται στο Παράρτημα VIΙI. Για την επιβολή των εν λόγω κυρώσεων λαμβάνονται υπόψη η σοβαρότητα της παράβασης, η έκταση, καθώς και η διάρκεια της μη συμμόρφωσης σε σχέση με τις προϋποθέσεις ενίσχυσης.

4. Οι κυρώσεις του Παραρτήματος VIΙI δεν επιβάλλονται όταν η μη συμμόρφωση οφείλεται σε ανωτέρα βία ή σε σφάλμα της αρμόδιας ή άλλης αρχής και το σφάλμα αυτό δεν μπορούσε, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων, να εντοπιστεί από το υπόχρεο προς συμμόρφωση πρόσωπο.

Άρθρο 29
Διαφάνεια των ενισχύσεων

1. Για τη διασφάλιση της υποχρέωσης διαφάνειας, όπως προβλέπεται από τον ΓΑΚ (άρθρο 9, παρ. 1, περ. γ) σχετικά με τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων, αναρτώνται σε δημόσια προσβάσιμο διαδικτυακό ιστότοπο στην ηλεκτρονική εφαρμογή της Ε.Ε. («Transparency Award Module» TAM) οι κάτωθι συνοπτικές πληροφορίες για τις χορηγηθείσες μεμονωμένες κρατικές ενισχύσεις προϋπολογισμού άνω των 100.000 ευρώ:
α) Επωνυμία του δικαιούχου.
β) Αναγνωριστικό ταυτότητας δικαιούχου.
γ) Είδος επιχείρησης (ΜΜΕ/μεγάλη) κατά τον χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης.
δ) Περιφέρεια στην οποία βρίσκεται ο δικαιούχος, σε επίπεδο NUTS II.
ε) Τομέας δραστηριότητας σε επίπεδο ομάδας NACE.
στ) Στοιχείο ενίσχυσης, εκπεφρασμένο ως ακέραιο ποσό στο εθνικό νόμισμα.
ζ) Μέσο ενίσχυσης (επιχορήγηση/επιδότηση επιτοκίου, δάνειο/επιστρεπτέες προκαταβολές/επιστρεπτέα επιχορήγηση, εγγύηση, φορολογικό πλεονέκτημα ή φορολογική απαλλαγή, χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου, άλλο).
η) Ημερομηνία χορήγησης.
θ) Στόχος της ενίσχυσης.
ι) Χορηγούσα αρχή.
ια) Αριθμός αναφοράς του μέτρου ενίσχυσης.
Οι παραπάνω πληροφορίες θα πρέπει να οργανώνονται και να είναι προσβάσιμες με τυποποιημένο τρόπο, όπως περιγράφεται στο Παράρτημα ΙΙΙ, του ΓΑΚ, και να επιτρέπουν λειτουργίες αποτελεσματικής αναζήτησης και λήψης αρχείων. Οι εν λόγω πληροφορίες δημοσιεύονται εντός έξι μηνών από την ημερομηνία χορήγησης της ενίσχυσης και παραμένουν διαθέσιμες για τουλάχιστον 10 έτη από την ημερομηνία χορήγησης της ενίσχυσης (άρθρο 12 του ΓΑΚ).

Άρθρο 30
Ενέργειες Δημοσιότητας και Ενημέρωσης

30.1 Υποχρεώσεις Φορέα Υλοποίησης

1. Ο Φορέας Υλοποίησης οφείλει να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες δημοσιότητας σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Κάθε ενδιαφερόμενο μέρος θα μπορεί να ενημερώνεται και από την επίσημη διαδικτυακή πύλη της δράσης (https://producegreen.gov.gr).

2. Θα πρέπει να τηρούνται οι διατάξεις του Κανονισμού (ΕΕ) 241/2021 και του άρθρου 6 της υπό στοιχεία 119126 ΕΞ 28-9-2021 (Β’ 4498) απόφασης του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών «Σύστημα Υλοποίησης και ελέγχου των Δράσεων και των Έργων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» περί πληροφόρησης, επικοινωνίας και δημοσιότητας, ως ισχύει.

30.2 Υποχρεώσεις Δικαιούχων
Οι τελικοί δικαιούχοι ενίσχυσης της παρούσας δράσης, υποχρεούνται να μνημονεύσουν ρητά την προέλευση των κονδυλίων και να εξασφαλίσουν την προβολή της με την εμφάνιση του εμβλήματος της Ένωσης και σχετικής δήλωσης χρηματοδότησης με την ένδειξη «Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση NextGeneration EU». Η προβολή και ενημέρωση αναφορικά με τη χρηματοδοτική στήριξη μπορεί να πραγματοποιείται:
α) μέσω του διαδικτυακού τόπου (εφόσον υπάρχει) του δικαιούχου, με την τοποθέτηση σε θέση ορατή κατά την είσοδο σε αυτόν, του ως άνω εμβλήματος με την αντίστοιχη ένδειξη,
β) με τοποθέτηση σε εμφανές σημείο της ενισχυόμενης επιχείρησης αυτοκόλλητου (σε ελάχιστο μέγεθος Α3) αναφορικά με τη συνδρομή του Ταμείου Ανάκαμψης στην υλοποίηση του έργου.
Επισημαίνεται ότι περαιτέρω λεπτομέρειες και διευκρινίσεις σχετικά με τις υποχρεώσεις δημοσιότητας των δικαιούχων θα αναρτηθούν στη διαδικτυακή πύλη της δράσης του -. Οι όροι δημοσιότητας καθώς και τα λογότυπα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας βρίσκονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση [https://greece20.gov.gr/epikoinwnia-dimosiotita/]
30.3 Υποχρεώσεις λοιπών φορέων
Οποιοδήποτε είδος διαφήμισης (π.χ. τηλεόραση, ραδιόφωνο, έντυπο υλικό, ειδική προωθητική ενέργεια) που αφορά στη δράση, από όλους τους εμπλεκόμενους στην υλοποίηση της δράσης θα πρέπει τηρεί τους όρους δημοσιότητας της δράσης, όπως αυτοί έχουν αναρτηθεί στην επίσημη διαδικτυακή πύλη της δράσης.

Άρθρο 31
Προσωπικά δεδομένα

Ο Φορέας Υλοποίησης καθώς και τα εθνικά και ενωσιακά ελεγκτικά όργανα έχουν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όταν είναι αναγκαίο για τους σκοπούς αξιολόγησης των αιτήσεων χρηματοδότησης, της διασφάλισης ορθής υλοποίησης των έργων, λογιστικών και λοιπών ελέγχων της χρήσης των κονδυλίων στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα υποβάλλονται σε επεξεργασία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και τον ν. 4624/2019. Σημειώνεται ιδίως ότι η απόφαση έγκρισης χρηματοδότησης η οποία θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την επωνυμία των εταίρων/ συνδικαιούχων των έργων και το ΑΦΜ αυτών θα αναρτηθούν για λόγους διαφάνειας στις ιστοσελίδες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του Προγράμματος, του Ταμείου Ανάκαμψης και στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ.

Άρθρο 32
Ισχύς της απόφασης

Η ισχύς της παρούσας απόφασης αρχίζει από την ημερομηνία δημοσίευσής της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Ενισχύσεις δυνάμει της παρούσας δεν δύναται να χορηγηθούν πριν τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης της στοχευμένης τροποποίησης του ΓΑΚ, υπό στοιχεία C(2023) 1712 final/9.3.23 απόφαση της ΕΕ.

Ακολουθούν Παραρτήματα, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παρούσας.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 12 Μαΐου 2023

Οι Υπουργοί

Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΚΥΛΑΚΑΚΗΣ

Υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων
ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

Περιβάλλοντος και Ενέργειας
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΚΡΕΚΑΣ